2018 yılında Tür Eylem Planı hazırlanmış olan bitkiyi, yaşam alanını korumak ve sürdürülebilir yönetimini sağlayarak gelecek nesillere aktarmak amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı 9. Bölge Müdürlüğü Yozgat Şube Müdürlüğünce izleme faaliyetleri gerçekleştirildi.
YAPILAN EYLEM PLANININ SONUÇLARI
Yozgat Şube Müdürlüğünce, Aydıncık ilçesi Kazankaya köyü sınırları içerisinde yer alan, Yurt Tülübaşı (Psephellus turcicus) türü için 2018 yılında tür eylem planı yapıldı.
2018 yılı izleme ve gözlem çalışmalarında, 900 adet birey tespit edildiği söylendi.
2019 yılı izleme ve gözlem çalışmaları dâhilinde bin adet, 2020 yılı izleme ve gözlem çalışmalarında bin 250 adet, 2021 yılı izleme ve gözlem çalışmalarında bin 350 adet, 2022 yılı izleme ve gözlem çalışmalarında bin 370 adet ve 2023 yılı izleme ve gözlem çalışmalarında ise bin 415 adet birey sayımı yapıldığı bilgisi verildi.
Türün yaşam alanında yıllık periyotlar halinde popülasyon dinamiğinin izlenmesine devam edildiği ve türe yönelik tanıtım ve bilgilendirme çalışmalarının sürdüğü aktarıldı.
Yıllar nezdinde değerlendirildiğinde türün birey sayısında artış gözlendiği vurgulanırken türün popülasyonunda endişe verici bir durum tespit edilmediğinin altı çizildi.
Tür ile ilgili 2023 yılında okullarda eğitim verildi. Yozgat Şube Müdürlüğünün tabiat eğitimlerinde bayrak tür olarak tanıtılarak, yerel yönetimlerin internet sitelerinde türün tanıtılması ve korunmasına yönelik çalışmaların devam ettiği ifade edildi.
GPS YARDIMIYLA ÖLÇÜLÜP VE HARİTALANDIRILDI
Psephellus turcicus bitkisini ve yaşam alanını korumak ve sürdürülebilir yönetimini sağlayarak gelecek nesillere aktarmak hedefiyle 2019-2023 yılları arasında yurt tülübaşı (psephellus turcicus) Tür Koruma Eylem Planı adıyla koruma altına alındı.
5 yıllık süreyi kapsayan koruma kararının uygulama süreci sonunda Yurt Tülübaşı bitkisinin mevcut popülasyonunun ve yaşam alanının korunması sağlandığı aktarıldı.
Türün yayılış alanlarına ait sayısal haritalar ilgili kurumlar ile paylaşılarak bilgilendirilirken mevcut yayılış alanı sınırlarının düzenli olarak her yıl GPS yardımıyla ölçülüp ve haritalandırıldı.
Beş yıllık uygulama süreci sonunda Psephellus turcicus popülasyonunda artış sağlanması için ise şu faaliyetler öngörüldü: “Yurt Tülübaşı bitkisinin neslinin devamı açısından tohumlarını gen bankalarına ve botanik bahçelerine göndermek. Türe ait farklı lokalitelerdeki bireylerden tohum toplanarak Üniversite- Botanik bahçesi ve Bakanlık işbirliği ile ex-situ denemeler yapılmalı. Her yıl düzenli olarak bitkinin çiçeklenme (Haziran-Temmuz) döneminde bireylerini saymak.”
TÜRÜN DÜNYADAKİ DURUMU
Psephellus turcicus türü Dünyada sadece Aydıncık İlçesi Kazankaya kanyonunun içinde 730 metre yükseklikte, vadinin batı kesiminde ise bin 120 metreye kadar olup çok sınırlı bir yayılışa sahip olduğu bilinir. Aydıncık ilçesinde tek lokalitede 0,51 kilometrekarelik alanda çok dar bir yayılışa sahip olduğu belirtilir.
Türün dünyadaki durumu ile alakalı, “Ön Asya, özellikle İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafik bölgelerde yayılış gösterir. Bu cinsten ayrılan Psephellus Cass. cinsinin ise dünya genelinde yaklaşık 100 türü bulunmaktadır. Yayılış alanı olarak Batı Sibirya, İran, Kafkaslar, Ukrayna ve Türkiye olarak verilmiştir. Bunların önemli bir bölümü ise ülkemizde yayılış göstermektedir. Psephellus turcicus Aydıncık İlçesi Kazankaya kanyonunun içinde 730 metre yükseklikte, vadinin batı kesiminde ise bin120 metreye kadar sınırlı bir yayılışa sahip olup lokal endemik bir türdür. Kalker anakayada kaya çatlaklarını tercih etmektedir” denildi.
PSEPHELLUS TURCİCUS TÜRÜ ÜZERİNDEKİ TEHDİTLER
Tür üzerindeki tehditler hakkında yapılan açıklamada, “Psephellus turcicus, yaşam alanı olarak kalker kaya çatlaklarını tercih etmektedir ve bu habitatlarda yayılış göstermektedir. Ancak türün popülasyonunun yer aldığı bu bölgede daha önceki yıllarda mermer ocağı kurulmuş ve belirli bir süre faaliyet göstermiştir. Bu faaliyetler sonucu söz konusu maden ocağı, alandaki belli bölgedeki kayaları kesmiş ve bitkinin habitatının bir kısmını ortadan kaldırmıştır. Ancak daha sonraki yıllarda mermer ocağının faaliyetine son verilmiştir. Söz konusu maden ocağı, maden işletme iznini, 20 Haziran 2018 tarihinde almış ancak, şirketin tebligatlara cevap vermemesi, belirtilen işletme bedellerini yatırmaması ve sahayı teslim almaması gerekçeleri ile Amasya Orman Bölge Müdürlüğünün 28 Eylül 2009 tarih ve 1165 sayılı emiri ile işletme izni iptal edilmiştir. Mermer ocağı kayaları dolayısıyla kaya üzerinde yaşayan türün habitatını tamamen yok edebilmesi sebebi ile ciddi tehdit oluşturmaktadır. Diğer bir tehdit ise vadiye olası bir baraj yapılması halinde alanın su altında kalmasıdır. Bu kapsamda öncelikle türün sınırlı yayılışa sahip olduğu Aydıncık ilçesinde tarafımızdan önerilmiş olan koruma öncelikli alanlarda gerek madencilik gerekse diğer faaliyetlerin sınırlanması gerekliliği ortaya konmuştur” ifadelerine yer verildi.
