Zencefil (Zingiber officinale), zerdeçal ve kakule kök ailesine ait bir bitkidir. Zencefil bir kök bitkisidir ve 1300`den fazla farklı türe sahiptir. Yüzlerce yıl boyunca kullanılan zencefil, özellikle Asya ülkelerinde şifalı bitkilerin başında gelir. Halk arasında bilinen en etkili özellikleri ağrı kesici, mide bulantısı ve kusmayı önleyici, sindirimi kolaylaştırıcı ve balgam söktürücüdür.
Keskin bir tada ve kokuya sahip olan zencefil kartonlarından gelir. Zencefilde bulunan gingeroller, şogaoller, zingiberen ve paradoller çeşitli hastalıkların tedavisinde etkili biyoaktif bileşiklerdir. Zencefilin sağlık üzerine sağladığı etkiler bu metabolitlerden kaynaklanır. Aynı zamanda polifenoller ve fitokimyasallar yönünden zengin bir kaynaktır. İçerdiği bileşenleri sayesinde antikanser, antioksidan, antimikrobiyal ve antiinflamatuar özelliklere sahiptir. Bunun yanı sıra yüksek oranda antiviral bileşikler içerdiğinden dolayı antiviral aktivite gösterir. Zencefilin çeşitli hastalıklar üzerinde iyileştirici etkileri olduğu, yaşam süresini uzatabileceğini ve sağlıklı yaşlanma sürecini destekleyeceği kanıtlarla sunulur.
ZENCEFİLİN FAYDALARI NELERDİR?
Hazımsızlığa iyi gelebilir: Birçok kişinin özellikle yemeklerden sonra yaşadığı hazımsızlığa karşı iyi gelebilen zencefil yaşanan ağrı ve rahatsızlığı rahatlatabilir. Zencefilin bu özelliği midedeki besinlerin boşalma sürecini kısaltmasından kaynaklanır. Bu durum, yapılan araştırmalarla da desteklenmiştir ve zencefil tüketiminin mide boşalma süresini yaklaşık yüzde 30 oranında hızlandırdığı ölçülmüştür.
Ağrılara iyi gelebilir: Zencefilin yapısında gingerol adlı bir biyoaktif bileşik bulunur. Bu bileşik sayesinde zencefil, iltihabı azaltarak ağrı kesici etki gösterir. Bu etki özellikle taze zencefilde daha güçlüdür. Bir araştırmada taze zencefilin egzersiz sonrası yaşanan kas ağrılarını yaklaşık yüzde 25 oranında azalttığı ölçülmüştür. Zencefil tüketiminin kadınların adet ağrılarını azaltmada etkili olduğu da araştırmalarla tespit edilmiştir.
Beyin sağlığına katkıda bulunabilir: Zencefil, yapısında bulunan antioksidanlar ve bileşikler sayesinde yaşlanmayla ortaya çıkan bilişsel sorunların giderilmesine katkıda bulunabilir. Beyin fonksiyonlarının gelişmesine yarayan zencefilin hafıza üzerinde de olumlu etkileri olduğu düşünülmektedir. 2012 yılında orta yaş grubundaki kadınlar üzerinde yapılan bir çalışma zencefilin bu katkılarını desteklemektedir.
Kanser riskini zaltabilir: Zencefilin güçlü antioksidan etkisi stresi azaltmada etkilidir. Stres ise vücuttaki toksik maddeler olan serbest radikallerin birikimini artırır. Serbest radikaller, kanser dahil olmak üzere birçok rahatsızlığa neden olabilir. Zencefil tüketimi vücudun serbest radikallerden kurtulmasına katkıda bulunarak kansere yakalanma ihtimalini azaltabilir. 2013 yılında yapılan bir araştırma ile kolorektal kanser riski taşıyan kişilere düzenli olarak zencefil verildi ve bu sürecin ardından deneklerin kolorektal yapısındaki olumsuzlukların azaldığı görüldü. Zencefilin bu olumlu etkilerinin yine yapısında bulunan gingerolden kaynaklandığı öngörülmektedir. Kolorektal kanserlerin dışında zencefilin mide-bağırsak, meme ve yumurtalık kanserlerinde de etkili olduğu düşünülmektedir. Kanser hastalarının zencefil tüketmeden önce hekimlerine danışmaları önerilir.
Kan şekerinin düzenlenmesine katkıda bulunabilir: Zencefilin yapısındaki gingerolün sağlığımıza bir diğer katkısı ise kan şekerinin dengelenmesine olan katkısıdır. Zencefilin Tip 2 diyabet üzerindeki olumlu etkileri 2015 yılında yapılan bir araştırma ile de desteklendi. Bu çalışmada Tip 2 diyabet sorunu olan 41 kişiye düzenli olarak zencefil tozu verildi. Araştırmanın sonuçlarına göre açlık kan şekerinde yüzde 12 oranında düşüş görüldü.
Kilo vermeye destek olabilir: Düzenli olarak tüketilmesi halinde zencefil kilo vermeye de yardımcı olabilir. Bilindiği üzere diyabete sıklıkla yüksek kilo eşlik eder. 2016 ve 2019 yıllarında yapılan iki araştırma zencefilin kilo vermede etkili olabileceğini ortaya koymuştur. 2016 yılında obezite sorunu olan kadın hastalarla yapılan çalışmanın sonuçlarına göre zencefil hem vücut kitle endeksinin dengelenmesine hem de kan şekeri seviyesinin düşmesine katkıda bulunabilir. 2019 yılında yapılan araştırmanın sonuçlarına göre ise zencefil kilolu insanlarda yağ miktarının ve bel-kalça ölçülerinin azalmasına katkıda bulunabilmektedir. Zencefilin zayıflamaya yönelik etkilerinin enerji harcamasını artırmasından ve vücuttaki iltihabı azaltmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Mide bulantısına iyi gelebilir: Mide bulantılarına olumlu etkileri olan zencefil özellikle hamilelikte yaşanan mide bulantılarını hafifletebilir. Düzenli alınan zencefilin hamilelik sürecinde yaşanan mide bulantılarını azalttığı araştırmalarla da desteklenmiştir. Hamilelik süreci kadın sağlığı üzerinde pek çok değişikliğe neden olabileceği için hamilelerin bulantıya karşı zencefil tüketmeye başlamadan önce doktorlarına danışmaları önerilir. Zencefil, ameliyatlar sonrasında görülen mide bulantılarını da azaltabilir.
Kolesterolü düşürebilir: Düzenli zencefil tüketimi kolesterolün düşmesine olumlu katkılarda bulunabilir. Yüksek kolesterol kalp sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olduğu için zencefilin kalp sağlığı üzerinde de olumlu etkileri bulunur. Özellikle kötü kolesterol olarak da adlandırılan LDL’nin kalp sağlığına zararları vardır ve zencefil tüketimi kötü kolesterolün düşürülmesinde de etkilidir.
ZENCEFİLİN YAN ETKİLERİ NELERDİR?
Zencefilin günlük 4 grama kadar alınması güvenli olarak kabul edilir. Ancak daha yüksek dozlarda zencefil kullanımı bazı yan etkilere yol açabilir. Yüksek doz zencefil, alerjik reaksiyonlar, sindirim sistemi rahatsızlıkları, aritmi, önceden var olan uzun süreli kanama ve depresyon gelişme potansiyeline sahiptir. 6 gram ve üzeri yüksek dozlarda zencefil alınması durumunda reflü, mide ekşimesi ve ishal gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları şiddetlenebilir. Ayrıca varfarin gibi kan sulandırıcı ilaçların özelliğini güçlendirerek potansiyel kanamalara neden olabilir. Aşırı doz zencefil kullanımı ile safra asidi salınımı artar ve safra taşı oluşumu riski artabilir.
ZENCEFİL NASIL TÜKETİLİR?
Tıpkı havuç, turp, patates ve soğan gibi kök bir bitki olan zencefil, kök sebzelerin çoğunda olduğu gibi toprak altında su depolama görevi üstlendiği için yüksek su oranına sahip bir besin. Bağışıklık sistemini güçlendirmeden mide bulantısına, soğuk algınlığının önlenmesinden virüslerle savaşmasına kadar sağlık için sayısız faydası olan bu egzotik bitki, yoğun aroması ve sindirime yardımcı olması nedeniyle mutfaklarda sık sık kullanılan baharatlardan biri. Zencefili taze, kurutulmuş ve toz formunda olmak üzere üç farklı şekilde kullanabilmek mümkün. Taze zencefil sert olmasına rağmen kolayca kesilebilir ancak fazlasıyla acı olduğu için çok az miktarlarda kullanmak gerekir. Taze zencefili küçük parçalar halinde doğrayarak bitki çaylarınızla karıştırarak ya da doğrudan zencefil çayı olarak demleyerek tüketebilir. C vitamini deposu limonla birlikte demlendiğinde hem tadı hem de faydası daha da artan zencefil-limon çayını tatlandırmak için içine az miktarda bal ekleyebilir. Ayrıca taze zencefili küçük miktarlarda rendeleyerek yemeklerinde, hamur işlerinde, salatalarda ve tatlılarda kullanabilir. Özellikle et yemeklerine, tavuk yemeklerine ve hamur işlerine lezzet veren toz zencefili ise porsiyon büyüklüğüne bağlı olarak yemeklere birkaç çay kaşığı ekleyerek kullanabilir. Toz hale getirilmemiş kuru zencefili ise tıpkı çubuk tarçın gibi çaylara ekleyerek demlenmesini bekledikten sonra tüketebilir.
