TÜRKİYE’de 1919 yılı ve sonrasında da Covit-19 hastalığı gibi bir salgın hastalığın yaşandığı, ölümlere neden olan hastalığa daha sonraki yıllarda ‘İspanyol Nezlesi’ adının verildiği belirtildi. Araştırmacı Yazar-Osman Karaca, yeni kitabıyla ilgili yaptığı gazete taramalarında Yozgat Hükümet Tabibi İhsan Bey’in, 6 Nisan 1922 tarihli Yozgat gazetesinde yaptığı uyarı mesajında yer alan bilgilerin, bugünkü Covit-19 salgınıyla örtüştüğüne dikkat çekti. Yozgat Hükümet Tabibi İhsan Bey’in yaptığı uyarılarda salgının önce 1919 yılında görüldüğüne dikkat çektiğini bildiren Araştırmacı-Yazar Karaca, ‘’1922 yılında Yozgat’ta tekrar görülmeye başlanılan hastalığın adının İspanyol Nezlesi olarak adlandırılmış. Hükümet Tabibi, vatandaşlara uyarılarda bulunuyor, korunabilmenin yöntemlerini anlatıyor. Osmanlıca yayınlanan gazetedeki yer alan haber metnindeki bilgiler, bugün yaşanılan Covit19 salgınıyla birebir örtüşmektedir. Covit19 aslında bildik bir hastalık’’ diye konuştu. UYARILARDA BULUNDU Yozgat Hükümet Tabibi İhsan Bey, Yozgat gazetesinde yer alan demecinde, uzun bir süre önce başlayıp, son günlerde süratle yayılmakta olan enfeksiyonla ilgili grip belirtilerinin görüldüğünü, hastalık hakkında geniş bir bilginin olmadığını, hafif geçmesine rağmen hastalığın çeşitli ölümlere de neden olduğuna vurgu yapıyor. Hükümet Tabibi İhsan Bey, ‘’Hızlı bir şekilde yayılan hastalığa karşı dikkatli olunması gerekmektedir. Hastalık daha öncede görülmüş, adı konulmadığı için halk arasında hız manasına gelen ‘atik’ adı verilmiştir. Birinci dünya savaşının başlamasıyla dünyanın her tarafına yayılan hastalık ilk ve sonbahar dönemlerinde etkisini daha fazla göstermiştir. 1919 yılında Yozgat dahilinde yaz ve sonbahar döneminde görülmeye başlanmış, ölümler olması nedeniyle, halkımızın daha dikkatli olması gerekmektedir’’ uyarısında bulunuyor. ‘’Mikrop, daha çok solunum yolları, ağız ve burun yoluyla vücuda girerek, direnci düşürüp, insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Başka bir hastalığı bulunmayanlarda da, mikrop vücuda girdiğinde, yorgunluk, soğuk algınlığı, uzun zaman uykusuzluk gibi belirtiler görülmektedir’’ diyerek, uyarılarını sürdüren Hükümet Tabibi İhsan Bey, hastalığın, aksırık ve öksürük ile kendisini gösterdiğini, bu sırada hastanın üşüme, baş, bel, bacak ve kollarında az veya çok şiddetli ağrılar hissettiğini, dermansızlıktan şikayetinin artarak, iştahsızlık, yüksek ateş gibi belirtiler gösterdiğinin de altını çiziyor. Yozgat Hükümet Tabibi İhsan Bey’in 1922 tarihinde yaptığı açıklamasında, ‘’Mikrop bulaşanların başka bir hastalığı yoksa, 1-2 gün içerisinde hafif atlatır. Hastalığa yeni tutulanların veya hastalığı ayakta geçirenlerin aksırık ve öksürük esnasında ağız ve burundan sıçrayan tükürükler mevcut olup, hastalığın yayılmasına neden olmaktadır. Bu sebeple aksırık ve öksürük esnasında mendil veya bir şeyle ağızını kapamalı, yerlere tükürmemeli, sümkürmemeli, bu suretle başkalarına zarar vermemesi vicdani borcudur’’ görüşlerine yer veriyor. KORUNMA YÖNTEMLER Hastalığın süt içen çocuklarda, ihtiyarlarda kalbe ve böbreklere zarar verebileceğine de vurgu yapan İhsan Bey, daha sonra şu uyarıları yapıyor: ‘’Yozgat yüksek ve bu sebeple soğuk olmasından dolayı hastalık zatürreye, akciğer hastalığına bağlı ölümlere neden olabilir. Bu durum 1919 yılında yaşananlardan tecrübe edinilmiştir. Hastalara öncelikle bir müshil verilmeli, sıcak havadar güneş görebilecek, rutubetsiz bir yerde yatırılmalıdır. Şekerli veya şekersiz süt, yoğurt, ayran, yumurta, yağsız et, sulu çorbalar verilmelidir. Sabah-akşam çay ve ıhlamur içirilmeli, hastanın ağız ve burunu sık, sık temizlenmeli. Hastalık ilaç gerektiriyorsa, geciktirilmeden tabibe başvurulmalıdır. Hastaya sadece bir kişi bakıp, temas etmeli, temas sonrasında ellerini sabunla yıkamalıdır. Böylece, hastalıktan ailenin diğer fertleri korunmuş olur. Hasta ziyaretleri yapılmamalı, hasta yakınında sigara içilmemelidir. Hastanın ateşi düştükten sonra, tereyağı, yumurta, et ve patates, mercimek gibi gıdalarla hastanın bağışıklığı kuvvetlendirilmelidir.’’ Yozgat Hükümet Tabibi İhsan Bey, hastalığa yakalanmamak için tavsiyelerini de 5 madde ile şöyle sıraladı: 1-Dişler misvak veya fırça ile diş tozlarıyla her sabah temizlenmeli, hafif tuzlu suyla günde birkaç defa ağız ve burun delikleri yıkayarak temiz tutmalı. 2-Hastalarla temastan çekinmeli. 3-Soğuk almak, yorgunluk ve fazla uykusuzluktan sakınmalı. 4-Herhangi bir şeklide terlendiğinde mümkün ise derhâl muhafazalı bir yerde çamaşır değiştirmeli, bu mümkün değil ise teri muhafazalı bir yerde kuruyuncaya kadar kalmalı. 5 - Kahvehane ve mahalle odaları gibi kalabalık ve havası bozuk yerlerden uzak durulmalı.