Kıymetli hemşerilerim, çalışma yaşamımızdaki en önemli iki aktör işin sahibi olan işçi ve bu işi görmek üzere çalıştırılmakta olan işçilerdir. Ülkemizin çalışma rejimi içerisinde öncelikli ve asıl olan elbette ki işin Türk vatandaşları  ile görülmesidir. Ancak bazı durumlarda işin doğası  gereği ya da ülkemize çalışmak amacıyla gelmiş ya da gelecek olan yabancı uyruklu kişilerin de çalışma yaşamımızda bir unsur olarak karşımıza çıktığını görmemiz mümkündür. Bu hafta sizlere kısaca yabancı uyruklu işçiler ve çalışma koşulları hakkında bilgi vermek istiyorum.
 İlimizde çok yoğun olarak görülmemekle, genellikle iç göç vasıtası ile tarımda çalışmakta olan göçebe işçilere ilaveten, yabancı uyruklu çalışanlara mevsimsel özellikleri dolayısıyla örneğin şu an Karadeniz’de fındık toplama işinde, çay toplama işinde, Akdeniz ve Ege’de turizm sektöründe rastlamak mümkündür. Ancak yabancıların Türkiye’de çalışmaya başlamadan önce, ülkemiz mevzuatına göre bir takım hususları yerine getirmesi gerekmektedir. Yabancı çalışanların izinleri ve çalışmaya ilişkin diğer hususları ülkemizde 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ile düzenlenmiş bulunmaktadır. Günden güne yeni ihtiyaçların ve çalışma imkanlarının olduğu ülkemizde sadece tarım ve turizmde değil, evde hasta ve çocuk bakımından, dış ticarete kadar uzanan geniş bir yelpazede artık yabancı uyruklu işçi istihdamına ihtiyaç olduğu da görülmektedir.
Kanun kavramsal olarak yabancı uyruklu çalışanları  bağımlı ve bağımsız çalışan olarak ikiye ayırmış bulunmaktadır. Bağımlı çalışan yabancı; gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir veya birden fazla işveren emrinde ücret, aylık, komisyon ve benzeri karşılığı çalışan yabancıyı; bağımsız çalışan yabancı; başka şahısları istihdam etsin veya etmesin kendi ad ve hesabına çalışan yabancıyı ifade etmektedir. Yazımızın kapsamı açısından bağımsız çalışan yabancıyı dışarıda bırakacak olursak, bir işveren yanında iş görmek üzere ücret karşılığı çalışan yabancı uyruklu işçiyi, bağımlı çalışan yabancı olarak tanımlamak mümkündür. İster ev hizmeti, ister dil öğretmeni, ister tercüman, ister ihracat sorumlusu, her ne iş yaparsa yapsın, ülkemizde çalışmak isteyen yabancı, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe ve izinden muaf tutulanlardan olmadığı sürece, çalışmaya başlamadan önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurarak çalışma izni almak durumundadır.
Bir işveren yanında çalışacak olan bu yabancıya verilecek olan çalışma izni, belli bir süreye bağlı olarak verilmektedir. Yabancı uyruklu işçiye verilecek olan süreli çalışma izni iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının ikamet izninin süresi ile hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilir. Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma izninin süresi üç yıla kadar uzatılabilir. Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere, çalışma izninin süresi altı yıla kadar uzatılabilir. Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz ikamet eden veya toplam altı yıllık kanuni çalışması olan yabancılara, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülkî veya coğrafi alanla sınırlandırılmaksızın süresiz çalışma izni verilebilir.
Çalışma iznine başvuru prosedürü hakkında da kısaca bilgi verelim. Türkiye dışında ikamet eden yabancılar, çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yapar. Temsilcilikler bu başvuruları doğrudan Bakanlığa iletir. Bakanlık ilgili mercilerin görüşlerini alarak başvuruları değerlendirir; durumu uygun görülen yabancılara çalışma izni verir. Bu izin, çalışma vizesi ve ikamet izninin alınması halinde geçerlilik kazanır. Çalışma izin belgesini alan yabancıların, bu belgeyi aldıkları tarihten itibaren en geç doksan gün içinde ülkeye giriş vizesi talebinde bulunmaları, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde de İçişleri Bakanlığına ikamet tezkeresi almak için başvurmaları zorunludur. Türkiye'de geçerli ikamet izni olan yabancılar veya bunların işverenleri başvurularını Bakanlığa yurt içinden de yapabilirler.
 Bakanlık tarafından çalışma izninin düzenlenmesi ve izin verilmesi sonrası, işçi legal olarak Türkiye’de çalışmaya başlayabilecektir. Yabancı uyruklu işçinin Türkiye’de çalışmaya başlamasından sonra onu istihdam eden işverenin, yabancının Türkiye’de çalışmaya başladığı tarihten sonra da yerine getirmesi gereken yükümlülükleri bulunmaktadır. Buna göre; yabancı çalıştıran işverenler yabancının çalışmaya başladığı tarihten, çalışma izninin verildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde çalışmaya başlamaması halinde bu sürenin bitiminden itibaren ve herhangi bir nedenle hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde durumu Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler. Bu bildirimin yapılmaması halinde 2013 yılı için her bir yabancı başına 365 TL. idari para cezası uygulanmaktadır.  Yabancıların ve işverenlerin kanuni yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri tarafından denetlenmektedir.
 Değerli okuyucular, yukarıda kısaca ülkemizde ihtiyaç duyulması ya da kendi istekleri ile çalışmak amacıyla ülkemize gelen yabancıların çalışma usul ve esasların aktarmaya çalıştık. Eğer bu prosedüre bağlı kalınmaz, bir başka ifade ile yabancıya çalışma izni alınmadan çalıştırılır ve bu durum iş müfettişleri veya sosyal güvenlik müfettişleri tarafından tespit edilir ise; hem yabancıyı çalıştıran işverene, hem çalışan yabancıya ciddi miktarda bir idari para cezası uygulanacağı gibi, yabancı uyruklu çalışan da İçişleri Bakanlığı yetkilileri tarafından sınır dışı edilmektedir. 2013 yılı için, izinsiz çalışan yabancıya 731 TL, izinsiz yabancıyı çalıştıran işverene ise her bir yabancı çalışan için 7.325 TL. idari para cezası uygulanmaktadır. İşverenlerimizin bu cezalara muhatap kalmamak için yabancı çalıştırmak istediklerinde gereken prosedürü takip etmeleri ve gerekli izinleri almaları, aksi halde bu cezalara maruz kalabileceklerini bir kez daha yinelemek istiyorum. Bu haftalık da bu kadar diyerek, haftaya yeni bir konu ile karşınızda olmayı temenni ediyorum. Selam ve saygılar …