FARKETTİNİZ Mİ? bilmiyorum, İleri Gazetesindeki köşemin adı; “CEHİRLİK” Yozgat adı ile özdeşleşmiş nadide bir lale. Bu sebepledir ki, zaman zaman Yozgat tarihine ve kültürüne yönelik iz bırakmış kişi, kurum vb konuları kaleme alarak siz okurlarımla paylaşıyorum.
İşte Yozgat’ta güzel intiba bırakmış fakat unutulmuş örnek bir şahsiyet daha. Her ne kadar adı Yozgat’ta pek bilinmese de, Hayrullah Efendi ve Oğlu canları pahasına vatanı ve devletine hizmet etmişlerdir.
Hayrullah Efendi kimmiş bir anımsayalım;
TBMM’deki dosyasında seçildiği tarih 12 Teşrinievvel 1324 (25 Ekim 1908) olarak, Meclis’ten ayrılış tarihi de 5 Kanun-ı Sani 1327 (18Ocak 1912) olarak belirtilmiştir.
“Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Yozgatlı Devlet Adamları” Yar. Doç. Yunus ÖZGER tarafından kaleme alınmıştır.
1908 yılında II Meşrutiyet’in ilanının ardından, Yozgat’ı temsilen iki kişi Mebus olarak seçilmişler, Osmanlı Meclis-i Mebus an’da Yozgat’ı temsil etmişlerdir.
Bu mebuslar; Çapanoğlu Edip Bey ve Hayrullah Efendi.
Edip Beyin hayatıyla ilgili birçok yazı yazılmış ve yayınlanmıştır. Hayrullah Efendi ile ilgili anlatacaklarımı çoğunuz belki ilk kez okuyacaksınız…!
Hayrullah Efendi H. 1311 (1893-1894) yılında Yozgat sancağı nüfus dairesi ve daha sonra mal kalemine girerek memuriyete başlamıştır. Kayıtlara göre vazifesini iyi şekilde icra eden bir memur olduğu anlaşılmaktadır.
Mebus Hayrullah Efendi...
Yozgat’ta evkaf müdürlüğü de yapmış olan Hayrullah Efendi, Meşrutiyet Meclisine İttihat ve Terakki Fırkası’ndan kendi isteği olmadan Yozgat Sancağı için Ankara vilayeti mebusu olarak aday gösterilmiştir.
İki dereceli seçim sisteminin neticesinde müntehib-i sânilerden, “İl delegelerinden” 19 oy alarak milletvekili seçilmiştir.
Oldukça duygusal bir insan olarak bilinen Hayrullah Efendi, kendi isteği dışında aday gösterilmiştir. Seçildikten sonra İstanbul’a gitmek üzere Ankara’ya doğru uğurlanırken Sarıtopraklık mevkiinde “Ben oralara layık mıyım ki beni gönderiyorsunuz.” Diyerek hayıflanmıştır. Çapanoğlu ailesi ile eşi tarafından akraba olan Hayrullah Efendi, yıllar sonra kızı Esma Hanım’ın Çapanoğlu Muhlis Bey’le evlenmesiyle Çapanoğluları ile akrabalık bağını kuvvetlendirmiştir. İstanbul’a geldikten sonra kendisiyle birlikte Yozgat’tan mebus seçilen Edip Bey’le aynı apartmanda komşu olarak oturmuştur. Beyoğlu’nda Galatasaray Lisesi (Çapanoğlu Sokak) Kuloğlu Mahallesi’nde yer almaktadır. Sokağın ismi de dönemin iki Yozgat mebusuna-Çapanoğullarının damatlarından Hayrullah Efendi ve Çapanoğlu Edip Bey’e- atfen bu şekilde kalmıştır. 1912’ye kadar milletvekilliğini sürdüren Hayrullah Efendi, ikinci kez seçilememiş ve Hicaz’daki kutsal emanetlerin muhafazası için
Cidde Vakıflar Müdürlüğüne tayin edilmiştir. Orada da hırsızlık yapmak isteyen Arap şakiler tarafından öldürülmüştür. “Şehit edilmiştir”.
Hayrullah Efendi’nin yetim kalan altı çocuğun en büyüğü Avni (Doğan) Bey’ olduğunu bugün hangimiz biliyoruz?.
II Meşrutiyet’in ilanından sonra İki döne Yozgat Mebusu seçilen Hayrullah Efendi, Meclis-i Mebusanda yaptığı konuşmalarda, Mahalli idareler, Nüfus ve iskan sorunları, Yozgat’taki eğitim sorunlarını dile getirmiş ve Yozgat’ta ilim ve Vakıflar konusuna ivme kazandırmış kişidir.
Her ne kadar Hayrullah Efendi, “ben oralara layık mıyım ki beni gönderiyorsunuz” dese de, Yozgat’ımızı mükemmel bir şekilde temsil etmiştir.
TBMM’deki dosyasında seçildiği tarih 12 Teşrinievvel 1324 (25 Ekim 1908) olarak, Meclis’ten ayrılış tarihi de 5 Kanun-ı Sani 1327 (18Ocak 1912) olarak belirtilmiştir.
“Sicil-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Yozgatlı Devlet Adamları” başlıklı kitapta,
Bugün TBMM’nde Yozgat’ı temsil eden Milletvekillerine bakıldığında, İktidar mensubu milletvekillerimizden Yozgat’ın kronik sorunlarına dair çözüm önerileri beklerken, seçim meydanlarında halkımıza verdikleri sözleri unuttukları görülmekte.
İktidarla muhalefet arasında kalan MHP Milletvekili Sayın İbrahim Ethem SEDEF, zaman zaman Meclis kürsüsünden bölge halkının sorunlarına dikkat çekse de, ana muhalefette bulunmanın gerekliliğini fazlasıyla yerine getiren milletvekilinin Sayın Ali KEVEN Bey olduğu tüm Yozgatlılar tarafından aşikâr.
Yapılacak ilk seçimde, CHP ikinci milletvekilini çıkarma gayreti gütmekte.
Ali KEVEN gibi bir aday daha çıkarılır ise bu Yozgat’ta sürpriz olmaz.
Yüz on yıl önce yaşananlar bugün bize yol gösterir gibi. Parti liderlerinin belirlediği aday değil, kendi isteği dışında halkın teveccühüne mazhar olan Hayrullah Efendi gibi Çapanoğlu Edip Bey gibi şahsiyetleri siyasete kazandırmak zorundayız.
Yozgat’tın sorunlarının iktidar partisi tarafından sürekli ertelenmesi, verilen sözlerin miting alanlarında kalması, MHP tarafından “çatı aday projesi” ile CHP ile ittifak kurması, hemen sonrasında AKP-MHP Cumhur ittifakı yapması, Yozgat siyasetindeki kalın duvarların yıkılmasına, oy geçirgenliğinin akışına sebep olmuştur.
31 Mart yerel seçimleri de göstermiştir ki, Yozgat ahalisi particiliği bırakmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yozgat halkının derdine derman olabilecek Yozgatlılarla hemhal olacak, temsili liyakat istiyor.