FAKİRİN HAKKI ZEKAT

14.04.2022 - 00:04 6 Okunma Süresi: 4 Dk

Dinimizin beş temel şartından biri olan zekat, kelime olarak artma, çoğalma, nemalanma ve temizlik manasına gelmektedir. Dini bir kavram olarak da zekat,terim olarak Kur’an’da belirtilen sınıflara sarfedilmek üzere dinen zengin sayılan müslümanların malından alınan belli payı ifade eder. Sadaka kelimesi de terim olarak zekâtla eş anlamlıdır. Yani bir Müslüman asli ihtiyaçları dışında 80,18 gram altın değerinde bir paraya sahip olur ve o malın üzerinden bir yıl geçerse 1/40’ını yani %2,5’ini zekat olarak vermek gerekir.
Zekat, hicretin ikinci yılında farz kılınmıştır. Farziyeti kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Bu şu demektir: zekat, insanların isteklerine bırakılmış bir şey değil Allah’ın kesin emridir. İnkarı küfürdür. Konuyla ilgili olarak Yüce Allah Kur’anı Kerim’de şöyle buyurmaktadır: Zenginlerin mallarında isteyen fakirin de, iffetinden dolayı istemeyen fakirin de hakkı vardır” (Zariyat 51/19) Bu ayeti kerime fakirin hakkının zenginin malı içerisine konulduğunu açıklamaktadır. Bu şunu gösteriyor zekat, zenginin fakire bir ikramı değil, fakirin zengindeki hakkıdır. Dolayısıyla zengin kişi zekatını vermediği zaman fakirin hakkını gasbetmiş olmaktadır.
Zekâtın, sırf Allah’ın emri olduğu için yerine getirilmesi gereken ve samimi niyeti içerisinde barındıran ibadet yönünün yanı sıra bireyde ve toplumda dinî ve ahlâkî değerleri yücelten, sosyal yapıyı güçlendiren, ekonomik hayata canlılık getiren birçok yararı vardır. Zekât, Kur’an’ın ifadesiyle fakirin hakkıdır, onu vermek “tathîr” ve “tezkiye”yi (et-Tevbe 9/103), kişinin maddî ve mânevî varlığınının temizlenmesine ve arınmasına vesile olur. Zengini cimrilik hastalığından, aşırı mal hırsından, dünyevileşmek belasından kurtarır; ona cömertlik ve kendi alın terinden bir pay verebilme, paylaşmayı karakterinin ayrılmaz bir parçası haline getirebilmesine,verilen nimete yine kendi cinsinden şükretme hasleti kazandırır. Toplumda sosyal dayanışmayı güçlendirir, devletin ulaşamadığı ihtiyaç sahiplerine dokunarak kardeşlik duygularını besler, fakiri onurunu incitmeden himayesine alır, sermayenin âtıl kalması yerine yatırıma yönelmesini sağlar.
Hadisi şerifte ise sevgili Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmaktadır: “İslâm dini beş esas üzerine kurulmuştur: Allah'tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed'in Allah'ın Resulü olduğuna şehâdet etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hacca gitmek ve ramazan orucunu tutmak." (Buhari İman1,2) Yüce Allah insanları imtihan için yaratmıştır. Bu imtihanın bir hikmeti olarak da kimi insanları fakir kimisini zengin, kimisini akıllı kimisini akıl nimetinden yoksun , kimisini sağlıklı kimisini hastalıklı bir şekilde yaratılmıştır. Allah cc bu gerçeğe Zuhruf suresi 32.ayette şu şekilde dikkatlerimizi çekmektedir: ‘’ Rabbinin rahmetini onlar mı bölüştürüyorlar? Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında biz paylaştırdık. Birbirlerine iş gördürmeleri için, (çeşitli alanlarda) kimini kimine, derece derece üstün kıldık. Rabbinin rahmeti, onların biriktirdikleri (dünyalık) şeylerden daha hayırlıdır.’’Kimi insan çok çalışır ama az kazanır. Kimi insan az çalışır ama çok kazanır. Bu da malın Allah vergisi olduğunu açıkça göstermektedir. Al-i İmran suresi 26.ayette allah cc bu hususu bizlerin dikkatlerine sunmaktadır:’’ De ki: “Ey mülkün sahibi olan Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin. Dilediğinden de mülkü çeker alırsın. Dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır senin elindedir. Şüphesiz sen her şeye hakkıyla gücü yetensin.” Tabi ki, kul olarak bizlere düşen her hal ve durumda Allah’a şükretmek ve imtihanı başarmaya gayret etmektir. Şunu da unutmamak gerekir, çok mal sahibi Allah katında çok değerlidir demek değildir. Kişilerin Allah katındaki değeri, onların mallarına, mevkilerine göre değil, takvalarına yani günahlardan sakınma ve Allah’ın emirlerini yerine getirme ölçüsüne göredir.
Zekat ve sadakalar malda eksiltme değil, o malın bereketlenmesine ve adeta sigortalanmasına vesile olur. Yüce Allah’ın verdiği her türlü nimete şükretmek gerekir. Her nimetin şükrü de kendi cinsinden olur. Malın şükrü de mal ile olur. Yani zekat ve sadakayı vermekle olur. Bu hakikati de
Yüce Allah şöyle açıklamaktadır: “Rabbiniz: "Şükrederseniz andolsun ki, size karşılığını artıracağım; nankörlük ederseniz bilin ki, azabım pek çetindir" diye bildirmişti” (İbrahim 14/7). Bir malın zekatı verilmediği zaman o mal bir yerden zarar görür ama sahibinin belki bundan haberi bile olmaz. Peki, zekatı verilmesi gereken mallar nelerdir? Nisap miktarına, yani 80 gram altın değerine ulaşan her türlü paralar, ticaret malları, altın ve gümüş, belli bir ölçüye (nisaba) ulaşan hububat, belli şartlarda ve sayıdaki hayvanlar da zekata tabidir.
Bedenin zekatı olarak kabul edilen Fitre de, Ramazan ayında veya en geç bayram gününde ödenmelidir. Fitre oruçtaki eksiklikleri telafi ettiği gibi, fakir müslümanların da bayram sevinci yaşamalarına da vesile olmaktadır. Bu konuyla ilgili olarak Abdullah b. Ömer (ra) şöyle buyurmaktadır: “Resulullah (sav) fıtır sadakasını Müslümanlardan hür-köle, büyük-küçük, kadın-erkek her şahıs üzerine farz kıldı” (Buhari Zekat, 70,71,73) Allah’ın kendisine lutfettiği malın zekatını vermeyen kişilerin ahiretteki cezası da çok ağırdır. Bu konuda da Resulullah (sav) şu uyarıda bulunmaktadır : “Zekatı verilmeyen her altın ve gümüş, kıyamet günü ateşte kızdırılarak plaka haline getirilip sahibinin yanları, alnı ve sırtı bunlarla dağlanır. Bu plakalar soğudukça, süresi elli bin sene olan bir günde kullar arasında hüküm verilinceye kadar sahibine azap için tekrar kızdırılır. Neticede kişi, yolunun ya cennete ya da cehenneme çıktığını görür." (Müslüm Zekat 24)
İl Müftü YardImcısı
Mehmet Akif Karabulut