YOZGAT Belediye Başkanı Kazım Arslan, 1930 yılından itibaren yapılan nikahların tutulduğu defterlerin yeniden düzenlenip, bilgisayar ortamına aktarılmasını istedi. 2014 yılında başlatılan çalışma devam ederken, ‘Evlilik Sözleşmesi’ ile ilgili konular bir taraftan, ‘Ermeni Soykırımı’ iddiaları diğer taraftan Türkiye gündemini meşgul etmeye başlamıştı.
Belediye Başkanı Kazım Arslan bir sohbet esnasında, ‘’Evlilik kayıtlarının tutulduğu 'Kütük' adı verilen defteri bilgisayar ortamına aktarıyoruz, çok ilginç belgeler, evlilikler ortaya çıktı’’ dedi. Meraklandım, ‘ne gibi!’ diye, soruyla karşılık merakı da dışa vurdum. ‘’Ermeni kızlarıyla Suni erkeklerin evlilikleri var’’ diyerek, ilginç olan, daha doğrusu gündemi meşgul eden ‘Ermeni Soykırımı’ konuyu aktaran Başkan Arslan, ‘’Soykırım diyorlar ama bu şehirde insanlar kardeşçe yaşamış, birbirinden kız alıp vermiş. Birileri araya nifak sokmuş. İnsan akrabalık ilişkisi olan insanlara kıyar mı?’’ diye devam etti.
Konu ilginç. Haber yapmak istediğimi ilettim. Kabul etti. Nikah Memuru Ömer Duyar’ı görevlendirdi. Harun Gökçeoğlu ile birlikte Bilal Şahin Kültür Merkezi giriş katındaki Nikah Memurluğu deposuna geçtik. Kütük defterlerini karıştırırken, önce dönemin Yozgat Belediye Başkanlarından Yaşar Erbaz’ın nikah kayıtlarına, sonrasında da 'Evlilik Sözleşmesi' olarak adlandırılıp, tartışılan konunun 1943 yılında nikah esnasında kayıt altına alınmasına ilişkin kayda ulaştık. 1930-1940 yılları arasında 10'dan fazla Ermeni ve Rum vatandaş ile Müslümanların evlilik yaptıklarına ilişkin kayıtları da inceledik.
Yozgat Belediyesi, nikah kayıtlarını bilgisayar ortamına aktarmak, el yazısı ile hazırlanmış 'Nikah Kütük Defteri' arşivini muhafaza etmek üzere başlattığı çalışma esnasında tarihe ışık tutacak bilgi ve belgelerde gün yüzüne işte böyle çıktı. Ortaya çıkan belgeler, o dönemde tartışılan 'Evlilik Sözleşmesi', Türkiye'de yaşayan Ermeni ve Rum asıllı azınlıkların Müslüman vatandaşlarla evlilikleri gibi bilinmeyen konular karşısında hayretimizi gizleyemedik, fotoğraflar, görüntüler çekerek tarihe ışık tutabilmenin mücadelesini kan ter içerisinde kalarak verdik. Zira, küçük bir oda, kameranın ışığı, üç kişinin nefesi sıkıcı olan havaya daha da sıkkın hale getirmişti.
İLK TÜRKÇE NİKAH
Yozgat Belediyesi'nde harf devrimi sonrasında ilk Türkçe nikah 19 Ekim 1930 yılında Leyla ile Salih bey arasında kıyılırken, 22 Nisan 1931 yılından Satı ile Fazlı bey arasında kıyılan nikahla birlikte, nikah işlemlerinde fotoğraf kullanılmaya başlanmış. Soyadı kanunun kabul edilmesinden sonra ise ilk nikahı 10 Ağustos 1936 yılında Selahattin Öcal-Meliha Bektaş'a kıyılmış. 12 Eylül 1980 öncesinin seçilmiş son Yozgat Belediye Başkanı Yaşar Erbaz, 3 Ağustos 1968 yılında Aydan Ünal ile nikah kıydırarak, evlenmesine ilişkin kayıtlarda arşivde yerini alıyor.
EVLİLİK SÖZLEŞMESİ
O günlerde 'Evlilik Sözleşmesi' tartışması devam ediyordu. Devam eden bu tartışma konusu Yozgat'ta 15 Haziran 1943 yılında kayıt altına alınmış. Bu tarihte evlenen Neziha hanım kendi el yazısı ile evlenme kütüğünde yer alan 'İtiraz Muamelesi' bölümüne, 'Şiddet görmek' başlığı altında, ''Eğer, tartışma esnasında şiddet görüp, evden kovulursam kocam bana 500 lira tazminat ödeyecektir'' notunu düşmüş, taraflar bu şartı kabul edip, şahitler huzurunda da kayıt altına almış...
ERMENİ, RUM VE TÜRK EVLİLİĞİ
Yozgat Belediyesi arşivinde toplam 206 Evlenme Kütük Defteri bulunuyor. 1930-2014 yılı sonuna kadar Yozgat Belediyesi tarafından kıyılan yaklaşık 29 bin nikah işleminin yer aldığı kütük defterleri içerisinde Ermeni, Rum ve Türk asıllı vatandaşların birbirleriyle evlilikleri de yer alıyor. 1930-1940 yılları arasında Belediye tarafından gerçekleştirilen nikah işlemlerinde 10'dan fazla Türk, Ermeni ve Rum evliliklerinin gerçekleştirildiği görülüyor. Yozgat Belediye Başkanı Kazım Arslan, eldeki kayıtların sadece belediye tarafından kıyılan nikahlara ait olduğunu, aynı dönemler içerisinde Nüfus Müdürlükleri tarafından da nikah kıyıldığını hatırlatarak, yapılacak araştırma sonucunda Yozgat'ta yaşayan azınlıklarla Türk vatandaşlarının birbirleriyle daha fazla akraba ilişkilerinin varlığının ortaya çıkabileceğini, bunun da ileri sürülen 'Soykırım' yalanını farklı boyuttan belgelenmiş olacağının altını çizdi.
ARŞİV ARAŞTIRMACI GÖZÜYLE İNCELENMELİ
Belediye Başkanı Arslan, belediyenin çok ciddi bir nikah arşivinin bulunduğunu, bu arşivin geçmiş yıllarda biraz dağınık olması nedeniyle düzenleme çalışması yapıldığını kaydetti. Arslan, ''Evlendirme memuru arkadaşımızın da gayretleriyle evlenme kayıtlarımız çok daha düzenli bir hale getirildi. Geçmişin geleceğe aktarılası noktasında çok önemli belgeler mevcut. Bunları çok iyi korumamız lazım. Bize geçmişteki sosyal hayatı, aile hayatıyla ilgili ciddi fikirler verebilir. Nikah arşivine araştırmacı gözüyle bakmak gerekiyor. Bize düşen iyi bir şekilde saklayıp arşivlemektir. Zaman içinde bunlardan istifade etmek isteyenler olacaktır, bunlara da belirli ölçülerde izin vereceğiz ki; geçmişi tanıyalım'' dedi.
Nikah işlemlerinin yer aldığı arşiv kayıtlarında çok ilginç bilgilerle de karşılaşıldığına vurgu yapan Arslan, ''1930'dan önce Osmanlıca kıyılan nikahlar var. Eski Türk alfabesiyle kıyılan nikahlar var. 1930 yılından itibaren yeni alfabeyle nikah kıyılmaya başlanmış. Yozgat Belediyesi bünyesinde, harf devriminden sonra 29 bin nikah kıyılmış. Belirli dönemlerde, Yozgat’ta yaşayan azınlıklarla ilgili evliliklerinde olduğunu görüyoruz. Türklerle Ermeniler arasında, Türklerle Rumlar arasında evlilikler olduğunu görüyoruz'' diye konuştu.
Yozgat Belediye Başkanı Kazım Arslan, 1940'lı yıllarda, bu günkü evlilik sözleşmesine benzer şekilde, bir takım sözleşme hükümlerinin de, nikah defterinde yer aldığını gördüklerinin altını çizdi. Başkan Arslan, "Dolayısıyla bu gün yaptığımız, yapmaya çalıştığımız, bir çok şeyin temelde, bir başka türlü şekilde nikah defterlerinde yer aldığını görüyoruz. Bunlar geçmişin sosyal hayatına, geçmişin aile hayatına ışık tutması açısından önemli veriler. Araştırmacılara yasalar ölçüsünde arşivlerimizi açabiliriz'' ifadelerini kullandı.
