Sönmez’in yaşamı, yerel yönetimde katılımcı modelleri hayata geçirmesi ve 12 Eylül askeri darbesi öncesindeki uygulamalarıyla dikkat çekmişti.
FİKRİ SÖNMEZ’İN YAŞAMI VE SİYASİ GEÇMİŞİ
1938 yılında Ordu’nun Fatsa ilçesine bağlı Kabakdağı köyünde dünyaya gelen Fikri Sönmez, Gürcü kökenli Golomanidze ailesindendi. Ekonomik nedenlerle ilkokulun ardından terzilik mesleğine yöneldi ve bu nedenle halk arasında "Terzi Fikri" olarak anıldı.
1960’lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) üye olarak siyasete adım atan Sönmez, 1970’li yıllarda Mahir Çayan’ın görüşlerine yakınlık gösterdi ve Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) içinde yer aldı. 1971-72 yıllarında Maltepe Askerî Cezaevi’nden kaçan Mahir Çayan ve arkadaşlarına Karadeniz Bölgesi’nde yardım ettiği gerekçesiyle tutuklandı; yaklaşık iki yıl cezaevinde kaldı ve 1974 affıyla serbest bırakıldı.
Sonraki süreçte Devrimci Yol hareketi içinde faaliyet gösteren Sönmez, Giresun, Ordu ve Samsun çevresinde örgütlenme çalışmalarına katıldı.
FATSA'DA HALK KOMİTELERİ MODELİ
1979 yılında Fatsa Belediye Başkanı Nazmiye Komitoğlu’nun vefatının ardından yapılan ara seçimde bağımsız aday olarak seçime giren Sönmez, 14 Ekim 1979’da belediye başkanlığına seçildi. Göreve geldikten sonra ilçeyi 11 bölgeye ayırarak “halk komiteleri” oluşturdu. Bu komiteler iki ayda bir toplanarak belediye hizmetlerini denetliyor, toplumsal sorunlara çözüm arıyor ve gerektiğinde kendi üyelerini görevden alabiliyordu.
Halk komiteleri aracılığıyla içki ve kumar gibi sosyal sorunlarla mücadele edildi; kadına şiddet gibi konular gündeme alındı. “Çamura Son” adlı kampanya ile altyapı sorunlarına çözüm üretilirken, bölge halkı belediye çalışmalarına doğrudan katıldı. Belediye tarafından düzenlenen Fatsa Halk Şenliği de bu dönemin dikkat çeken etkinliklerinden biri oldu.
OPERASYON VE GÖZALTI SÜRECİ
Sönmez’in uygulamaları, kısa sürede Türkiye sol hareketinin sembolü hâline gelirken, merkezi otoritenin ve sağ görüşlü çevrelerin tepkisini çekti. 16 Haziran 1980’deki Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı’nda Fatsa, “illegal örgütlenme” merkezi olarak tanımlandı.
8 Temmuz 1980’de dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve kuvvet komutanları, bölgede incelemelerde bulundu. 11 Temmuz 1980 sabahı saat 04.15’te “Nokta Operasyonu” adı verilen bir askerî harekâtla Fatsa’ya müdahale edildi. İlçede sokağa çıkma yasağı ilan edilirken, geniş çaplı gözaltılar yapıldı ve yaklaşık 300 kişi tutuklandı. Bu operasyon kapsamında açılan 2.000 sanıklı Dev-Yol davasında birçok kişi beraat etti.
Fikri Sönmez ise aynı gün gözaltına alınarak, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nı değiştirmeye teşebbüs suçlamasıyla Türk Ceza Kanunu’nun 146. maddesi uyarınca yargılandı ve ağır hapis cezasına çarptırıldı.
CEZAEVİNDE YAŞAMINI YİTİRDİ
Sönmez, yargı sürecinin ardından tutuklu bulunduğu cezaevinde, 4 Mayıs 1985 tarihinde hayatını kaybetti. Ölümü, döneminde yerel demokrasi denemesi olarak öne çıkan Fatsa deneyiminin de sembolik sonu oldu.
