Mehmed Talat Paşa (1 Eylül 1874 - 15 Mart 1921), İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucularından ve liderlerinden biridir. Osmanlı siyasetinde 1908-1918 yılları arasında etkili bir rol oynayan Talat Paşa, özellikle 1908 Hürriyet Devrimi'nin hazırlık sürecinde ve sonrasında önemli bir aktör olmuştur.
GENÇLİK YILLARI VE İLK GÖREVLER
1874 yılında Edirne'nin Kırcaali kasabasında doğan Talat Paşa, orta sınıf bir ailenin çocuğuydu. İlk eğitimini Vize'de aldıktan sonra Edirne Askerî Rüştiyesi'ni bitirdi. Babasının erken ölümü nedeniyle ailesinin sorumluluğunu üstlenmek zorunda kaldı. 1898'de Selanik Postanesinde memur olarak çalışmaya başladı ve kısa sürede Postane Müdürlüğü'ne kadar yükseldi. Bu dönemde Fransızca ve Rumca öğrendi.
JÖN TÜRK HAREKETİNE KATILIM
Genç yaşta Jön Türk düşüncesiyle tanışan Talat Paşa, muhalif bir örgütlenmenin içinde yer aldı. 1896 yılında tutuklanarak Edirne Hapishanesi'nde bir buçuk yıl geçirdi. 1903'te Selanik'te yeniden göreve başladı ve aynı yıl İtalyan mason locası Macedonia Risorta'ya katıldı. 1906'da Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'nin kuruluşuna öncülük eden isimlerden biri oldu.
İTTİHAT VE TERAKKİ'NİN LİDERLERİNDEN BİRİ
1908 İhtilali'nden sonra Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan örgütün en etkili liderlerinden biri haline gelen Talat Paşa, bu süreçte siyasetteki gücünü artırdı. 1909 yılında Dahiliye Nazırlığı görevine getirildi. 1913'te Enver Paşa ve Cemal Paşa ile birlikte Üç Paşalar iktidarını kurarak Osmanlı Devleti'nin yönetiminde belirleyici oldu.
I. DÜNYA SAVAŞI VE TEHCİR KARARI
Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti'nin savaşa katılmasında etkili olan Talat Paşa, 27 Mayıs 1915'te çıkarılan ve Ermeni nüfusun zorunlu göç ettirilmesini öngören Tehcir Kanunu'nun uygulanmasında önemli bir rol oynadı. Bu karar, tarihsel ve hukuki bağlamda halen tartışmaların odağında yer almaktadır.
SADRAZAMLIK VE GÖREVDEN AYRILIŞI
3 Şubat 1917'de Osmanlı Devleti'nin son döneminde sadrazam olarak atanan Talat Paşa, I. Dünya Savaşı'nın getirdiği zorluklarla mücadele etti. Savaşın kaybedilmesi üzerine 1918'de görevinden istifa etti ve diğer İttihatçı liderlerle birlikte ülkeyi terk ederek Berlin'e gitti.
SUİKAST VE ÖLÜMÜ
15 Mart 1921'de Berlin'de, Ermeni suikastçı Soğomon Tehliryan tarafından öldürülen Talat Paşa, burada düzenlenen cenaze töreninin ardından Türk mezarlığına defnedildi. Naaşı, 1943 yılında Türkiye'ye getirilerek İstanbul'daki Abide-i Hürriyet Şehitliği'ne defnedildi.
MİRAS VE TARTIŞMALAR
Talat Paşa'nın Osmanlı Devleti'nin son yıllarındaki politikaları, özellikle Tehcir Kanunu kapsamındaki rolü nedeniyle hem Osmanlı hem de dünya tarihindeki yeri tartışmalı bir figür olarak değerlendirilmektedir. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni savunma amacıyla yazdığı hatıraları, ölümünden sonra çeşitli şekillerde yayımlanmıştır.