Nureddin Mahmud Zengi, Ortadoğu'nun siyasi tarihinde derin izler bırakmış, Haçlı Seferleri'ne karşı verdiği başarılı mücadelelerle tanınan önemli bir liderdir. 1118 yılında Musul'da doğan Nureddin, Musul atabeyi İmameddin Zengi'nin oğludur. Babasının 1146 yılında Caber Kalesi'nin kuşatılması sırasında ölmesi üzerine, Nureddin Halep'e, kardeşi Seyfeddin Gazi ise Musul'a yerleşti ve atabeylik toprakları iki kardeş arasında paylaştırıldı.
Nureddin, Haçlı ordularına karşı elde ettiği zaferlerle adını tarihe yazdırmıştır. İmameddin Zengi'nin ölümünü fırsat bilen Tel Başer'deki Haçlı ordusunun komutanı II. Joscellin, Edessa'yı (Urfa) kuşatmaya çalıştı. Ancak Nureddin, bu kuşatmayı başarıyla bertaraf etti ve 1147 yılında Halep bölgesine düzenlediği seferlerle Haçlılardan Artah, Kafarlasa (Kafe) ve çevresini ele geçirdi.
II. Haçlı Seferleri sırasında, 1148'de Şam'ı kuşatma altına alan Haçlı ordusunu püskürtmeyi başaran Nureddin, bölgedeki etkinliğini artırdı. 1149'da Antakya Haçlı Kontluğu'na düzenlediği seferlerle Harım ve çevresini yağmaladı, İnnib Kalesi'ni kuşattı. 1151 yılında Edessa Kontu II. Joscelin'i esir alarak ona bağlı kalelerin çoğunu kontrolü altına aldı. Bu zaferlerle birlikte, Nureddin Mahmud Zengi, Kuzey Suriye'deki Haçlı tehlikesini ortadan kaldırdı ve Filistin ile Lübnan'daki Haçlı orduları üzerinde baskısını yoğunlaştırdı.
1154 yılında Şam'ı ele geçiren Nureddin, Kudüs Kralı III. Bauodouin ile yapılan anlaşmaya rağmen, kralın anlaşmaya aykırı davranması üzerine Baniyas'ı kuşattı. 1159 yılında Halep'e yönelen Bizans İmparatoru I. Manuel Kommenos'u diplomasiyle durdurdu. 1163 yılında Trablus-Şam Haçlı Kontluğu'na karşı başlattığı seferde, 1168 yılında Selahaddin Eyyubi'yi Mısır'a gönderdi.
Nureddin Mahmud Zengi, sadece askeri başarılarıyla değil, aynı zamanda adil yönetimiyle de tanınır. Halkı tarafından "el-Emir’ul-Adil" (Adil Hükümdar) lakabıyla anılan Nureddin, İslam dünyasında birliği sağlamış, Kudüs'ün fethinin zeminini hazırlamıştır. Şam, Halep, Hama, Humus ve Baalbek gibi şehirlerde kurduğu medreselerle eğitime büyük önem vermiştir. Ayrıca, Şam'da kurdurduğu Darül Hadis, İslam dünyasında önemli bir ilim merkezi olmuştur.
Nureddin Mahmud Zengi, 15 Mayıs 1176'da Şam'da boğaz iltihabından vefat etti. Yerine oğlu İsmail geçti, ancak bu dönemde Selahaddin Eyyubi, Zengi topraklarını ele geçirmeye başladı. Nureddin'in ileri görüşlü liderliği ve adaletli yönetimi, sonraki İslam hükümdarları için bir ilham kaynağı olmuştur.
Nureddin Mahmud Zengi, tarihin tozlu sayfalarında adaleti, dindarlığı ve ileri görüşlülüğü ile anılan bir lider olarak yerini almıştır. Şam'da inşa ettirdiği Nuriye Medresesi'ne defnedilen bu büyük lider, İslam dünyasında bıraktığı mirasla nesiller boyu hatırlanmaya devam edecektir.
