14 Ocak 2025 tarihinde Türkiye'nin en büyük milli uydusu FGN-100-d1, Fergani Uzay tarafından uzaya fırlatılarak yörüngesine başarıyla yerleşti. Bu başarı, Fergani Uzay şirketinin adının ne anlama geldiği ve kimden alındığı konusunda merak uyandırdı. Peki, Fergani kimdir?
Fergani, tam adıyla Ahmed el-Fergani, 9. yüzyılda yaşamış olan önemli bir Orta Çağ İslam bilim insanıdır. Astronomi, matematik ve coğrafya alanlarında yaptığı çalışmalarla tanınan Fergani, Batı dünyasında "Alfraganus" olarak da bilinir. Fergani'nin doğum yeri olarak Fergana Vadisi öne çıkmaktadır. Genç yaşlarda ilim öğrenmeye başlayan Fergani, daha sonra Bağdat’a giderek bilimsel çalışmalarını burada sürdürmüştür. Abbâsî halifeleri Memun, Mutasım, el-Vasık ve el-Mütevekkil dönemlerinde önemli araştırmalara imza atmıştır.
Fergani, astronomi alanındaki katkılarıyla dikkat çekmiştir. Özellikle, Güneş’in kendi etrafında döndüğünü keşfeden ilk bilim insanlarından biridir. Bu buluşu, astronomi tarihine damgasını vurmuş ve bilim dünyasında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, tutulmaları önceden hesaplayabilen bir formül geliştirmiştir.
861 yılında Mısır’a gönderilen Fergani, Nil Nehri’nin su seviyesini ölçmek için özel bir alet tasarlamış ve bu alandaki çalışmalarına öncülük etmiştir. Aynı zamanda, "Usturlab Yapımı Üzerine" adlı eseriyle astronomiye katkı sunmuş ve ay üzerindeki Alfraganus krateri, onun adına ithaf edilmiştir.
Fergani'nin bilimsel mirası, asırlar boyunca kullanılmaya devam etmiş ve onun adı, hem astronomi hem de matematik alanlarında bir referans noktası olmuştur. 2022 yılında kurulan Fergani Uzay şirketi de adını bu büyük bilim insanından almış olup, Türkiye’nin uzay teknolojileri alanındaki gelişimine katkı sağlamaktadır.
Fergani Uzay tarafından üretilen FGN-100-d1, bir günde dünya etrafında 15 kez dönecek kapasiteye sahip. Şirketin CEO’su Selçuk Bayraktar ve ekibi, uydunun fırlatılmasını canlı olarak takip etti. Fergani Uzay, uzay teknolojilerindeki bu önemli başarıyla Türkiye'nin ulusal uzay projelerinde önemli bir adım atmış oldu.
FERGANİ’NİN ADI NEREDEN GELİYOR?
Fergani, Güneş’in kendi etrafında döndüğünü keşfeden, 9. yüzyılın önde gelen Türk Müslüman astronomu Ahmed el-Fergani'den alınmıştır. Bilim dünyasında Alfraganus olarak tanınan bu bilim insanının adı, Türk ve dünya astronomisinin temel taşlarından biri haline gelmiştir. Fergani Uzay şirketinin ismi de, bu büyük bilim insanının bilimsel mirasını yaşatmayı amaçlamaktadır.