Kış ayının gelmesi ile birlikte Yozgat’ta tezgahlarda yerini alan turpun faydaları saymakla bitmiyor. Özellikle kış ayları hastalıklarına karşı koruyucu kalkan niteliğinde olan turp soğuk algınlığı, öksürük ve bronşitin şifası olarak görülüyor.
TURP ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Turpun bilinen ve net olarak bilinmeyen birçok farklı türü vardır. Bu turpların her birinin farklı sağlık problemlerine iyi geldiği hakkında bazı bilgiler bulunur.
Günlük olarak yemeklerde tükettiğimiz turp türü kırmızı turp olarak bilinir. Kırmızı turpun faydaları da bulunur.
Bu nedenle turp tüketimi oldukça önemlidir. Bunun haricinde ise beyaz turp ve kara turp gibi farklı türler de vardır.
Turp kelimesi "raphanus sativus" kelimesinden türemiştir. Bu kelimenin Türkçe karşılığı ise kokan soğan olarak bilinir.
TURPUN BESİN İÇERİĞİ NASILDIR?
Askorbik asit (C vitamini), folik asit, magnezyum, kalsiyul ve potasyum gibi minarel zengini olan turp, aynı zamanda B6, riboflavin kaynağıdır. Turpta; kuru madde, ham lif, toplam çözünebilir şekerler, C vitamini, protein ve nitrat bulunmaktadır. Turpun yüzde 90-95 su, yüzde 5-10 kuru maddeden oluşur. 100 gramında 17 Kcal enerji, 1 gramı protein, 0,1 gramı yağ, 3,6 gramı karbonhidrat, 10 IU A vitamini, 26 miligramı C vitamini, 0,03 miligramı tiamin ve riboflavin, 0,3 miligramı niasin, 30 miligramı kalsiyum, 31 miligramı fosfor, 1 miligramı demir, 18 miligramı sodyum ve 322 miligramı potasyum içermektedir. Bazı türlerinde ise yüzde 3-4’e oranında şeker olduğu bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda özellikle siyah turpun köklerinde yüksek oranda antioksidan, beyaz ve kırmızı turpta ise karotenoid olduğu belirlenmiştir.
TURPUN FAYDALARI
Sindirim sistemini güçlendirici etkisi olan turp aynı zamanda iştah açıcı özelliğe sahiptir.
Kabızlığa iyi gelen turp, lif içeriği sayesinde sindirimi rahatlatmaktadır. Bağırsakları çalıştırdığı için sindirimi kolaylaştırmakta, iltihap sökücü özelliği nedeniyle astıma iyi gelmektedir.
Bitkisel öksürük şuruplarının büyük bir bölümünde beyaz turp suyu kullanılmaktadır. Tarihsel süreçte cinsel gücü artırdığına inanılan turpun; mesane hastalıkları, romatizma, damar sertliği ve migren üzerinde olumlu etkiye sahip olduğu düşünülmektedir.
DNA sarmal kırılmaları önlediği ve kanser önleyici etkisi olduğu, oksidatif kaynaklı hasarı önemli düzeyde azalttığı bilinmektedir. Köklerinin ekstrakte edilen hekzanın kanserli hücreler üzerinde potansiyel kemopreventif etkiye sahip olduğu belirlenmiştir.
Her ne kadar C vitamini söz konusu olduğunda akla ilk portakal, mandalina ve greyfurt gibi meyveler gelse de kırmız turpta da hatırı sayılır miktarda C vitamini bulunmaktadır. Vücudu birçok hastalıktan koruyan C vitamini aynı zamanda kıkırdak oluşumunda etkili olan kolajen yapımına katkı sağlamaktadır. C vitamini, bağışıklığı destekleyerek vücudu soğuk algınlığından da korumaktadır.
Kana oksijen sağlayan kırmızı turp, kırmızı kan hücrelerinin hasarını kontrol edebilmektedir. Kalp damar sisteminin korunmasında rol oynayan turp, antioksidan özelliği sayesinde kalp damar hastalıklarına yakalanma riskinin düşürülmesine katkıda bulunmaktadır. Kırmızı turpta, folik asit ve flavonoid içeriği yüksektir.
Tansiyonu düşürme etkisi olan potasyum, turpta çokça bulunmaktadır.
Düzenli olarak tüketildiğinde cilt üzerinde olumlu etkileri olduğu belirlenmiştir. Ayrıca turpun kaynatılarak elde edilen suyu saçlı derideki kepeğe ve saç dökülmesine karşı etkilidir.
Turp iyot eksikliği sonucunda ortaya çıkan guatır için düzenli olarak tüketilmesi gereken bir besindir. Tiroid hastalıklarına karşı da tüketilebilir.
TURPUN ZARARLARI
Turp, sağlığa birçok fayda sağlayan bir sebze olsa da, yanlış tüketimi veya özel durumlarda dikkat edilmesi gereken bazı yan etkilere neden olabilir. Özellikle hassas mide, tiroid rahatsızlığı veya aşırı tüketim gibi durumlarda turp, istenmeyen etkiler yaratabilir. İşte turpun zararları ve tüketimde dikkat edilmesi gereken noktalar:
Guatrojenik etkiler: Turp, guatrojenik bileşenler içerir. Bu bileşenler, tiroid hormonlarının üretimini engelleyerek tiroid fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Tiroid rahatsızlığı olanlar: Özellikle hipotiroidizm gibi tiroid problemleri yaşayan kişilerin turp tüketimini sınırlandırması önerilir.
Asit reflü: Turpun mide asidini artırma özelliği reflü ve mide yanması gibi sorunları tetikleyebilir.
Gaz ve şişkinlik: Turp, sindirimi zorlaştırarak gaz, şişkinlik ve rahatsızlık hissine yol açabilir.
İdrar söktürücü etki: Turpun idrar söktürücü özelliği nedeniyle aşırı tüketim, idrar yollarında tahrişe ve sık idrara çıkmaya yol açabilir.
Böbrek rahatsızlıkları: Böbrek rahatsızlığı olan kişilerin turp tüketimi konusunda dikkatli olması gerekir.
Ciltte tahriş ve kaşıntı: Hassas bünyelerde turp tüketimi ciltte kızarıklık, kaşıntı veya döküntü gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Nadir görülen alerjiler: Ağız veya boğazda şişme, nefes darlığı gibi ciddi reaksiyonlara yol açabilecek alerji riski de bulunmaktadır.
Hipotansiyon riski: Turp, kan basıncını düşürebilir. Düşük tansiyona (hipotansiyon) yatkın kişilerde baş dönmesi, halsizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Hassas bağırsaklar: Irritabl Bağırsak Sendromu (IBS) olan kişilerde turp, bağırsak hareketlerini artırarak rahatsızlık verebilir.
KIRMIZI TURP NASIL TÜKETİLMELİDİR?
Kırmızı turp, taze ve doğal haliyle kolayca tüketilebilen bir sebzedir. Çeşitli tariflerde yer alabilen bu besin, hem çiğ hem de işlenmiş şekilde tüketilerek sağlık açısından maksimum fayda sağlar. Ayrıca kırmızı turp suyu, sağlık yararlarıyla dikkat çeker ve farklı şekillerde kullanılabilir.
TURP NASIL SAKLANIR?
Turp satın aldıktan sonra buzdolabında birkaç gün saklayabilirsiniz. Eğer yapraklı olarak aldıysanız, yapraklarını ayırarak muhafaza etmeniz gerekir. Ayırdığınız yaprakları ise kısa sürede tüketmelisiniz. Turpları birkaç günden fazla saklamak istiyorsanız, dondurabilirsiniz. Ancak, kullanım için çözdüğünüzde lezzetinde bir miktar kayıp olabilir. Turp saklamanın bir diğer yöntemi ise turşusunu kurmaktır.
