Türkiye’de ise yasal olarak yasaklanan bu ürünlerin, mobil harita uygulamaları ve sosyal medya platformları aracılığıyla çocuklara ulaştırıldığı ortaya çıktı.
DSÖ’nün yayımladığı son rapora göre, 13-15 yaş arası çocuklar, birçok ülkede yetişkinlerden daha fazla elektronik sigara tüketiyor. Renkli tasarımlar, aromalı içerikler ve sosyal medya etkisiyle cazip hale gelen e-sigaralar, gençler arasında hızla yayılıyor. Raporda, bu ürünlerin solunum yolu hastalıklarından kansere kadar uzanan ciddi sağlık riskleri taşıdığı vurgulanıyor.
HARİTA ÜZERİNDEN SATIŞ AĞI
Türk Toraks Derneği’nin 28. Yıllık Kongresi’nde sunulan bir araştırma, Türkiye’de e-sigara satışında kullanılan çarpıcı yöntemleri gün yüzüne çıkardı. Dernek Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Elif Dağlı, e-sigara ticaretinin mobil harita uygulamaları üzerinden yürütüldüğünü, çocuklara yönelik pazarlama stratejilerinin sistemli şekilde uygulandığını açıkladı.
Araştırmaya göre, 121 işletme haritalar uygulaması üzerinden e-sigara satışı yapıyor. Bunlardan 55’i 24 saat hizmet verirken, 36’sı araçla teslimat imkanı sunuyor. Prof. Dr. Dağlı, bu ürünlerin çocuk sağlığı açısından büyük tehdit oluşturduğunu belirterek, “Zatürreye neden olabilir, hücre DNA’sına zarar verir ve kanserojen maddeler içerir. Üstelik müşterilerin büyük kısmı çocuk yaş grubunda” dedi.
Aynı araştırmada, e-sigara satış sitelerinin 2017 yılında 76 iken, 2023 itibarıyla 217’ye çıktığı ve yaklaşık 21 bin noktada özellikle “puff bar” adı verilen yüksek nikotinli ürünlerin satıldığı tespit edildi.
GÖZ HİZASINDAKİ ÜRÜNLERLE YASALARA AYKIRI SATIŞ
Prof. Dr. Dağlı, satış noktalarında çocukların dikkatini çekecek şekilde ürünlerin raflara yerleştirildiğini belirterek, bunun açıkça yasal düzenlemelere aykırı olduğunu vurguladı. “Uyuşturucu madde içerdiğinden şüphelenilen ürünler bile açıkça çocuklara sunuluyor. Bu, halk sağlığı ve hukuk açısından büyük bir skandal” dedi.
SOSYAL MEDYADA MANİPÜLASYON: INFLUENCER’LAR TEHLİKELİ ROL OYNUYOR
Türk Toraks Derneği Çocuk Göğüs Hastalıkları Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Saniye Girit, sosyal medya fenomenlerinin çocukları e-sigaraya yönlendirdiğini ifade etti. 500 çocukla yapılan bir araştırma, katılımcıların yüzde 67’sinin evinde sigara içen bir birey bulunduğunu, yüzde 20’sinin ise daha önce sigara kullandığını ortaya koydu.
Girit, çocukların e-sigaraya yönelme nedenleri arasında aromalı içerikler, arkadaş baskısı ve influencer etkisinin başı çektiğini belirtti. “Çocukların yüzde 80’i e-sigaranın gerçek zararlarını bilmiyor. Sosyal medya, bu ürünleri ‘zararsız’ ya da ‘sigarayı bırakmaya yardımcı’ gibi yanlış söylemlerle pazarlıyor. Bu da gençlerin kolayca kandırılmasına neden oluyor” diye konuştu.
UZMANLARDAN ÇAĞRI: DENETİM ARTMALI, DİJİTAL PLATFORMLAR SORUMLULUK ALMALI
Uzmanlar, e-sigara kullanım yaşının giderek düştüğüne ve mevcut yasaklara rağmen satışın yaygınlaştığına dikkat çekerek, etkili denetim mekanizmalarının devreye alınmasını istiyor. DSÖ ve Türk Toraks Derneği, hükümetleri ve teknoloji şirketlerini, özellikle çocukları hedef alan dijital pazarlama taktiklerine karşı acilen harekete geçmeye çağırıyor.
