TÜRKİYE'de son yıllarda varlığının giderek azalması üzerine 2008 yılından itibaren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı teşvik uygulanmasını devreye soktu. Yozgat'ta bakımının zor olmasının yanı sıra sulak alanlara ihtiyaç duyulması nedeniyle Manda yetiştiriciliğinden vazgeçen çiftçiler, teşviklerle birlikte yeniden Manda yetiştiriciliğine yönelmeye başladı. Yozgat'ta Sığır Yetiştiricileri Birliğine kayıtlı besiciler Manda başına 250 lira prim alırken, kurulacak mandıra ve tesisler konusunda da bakanlık tarafından yatırım desteği diğer hayvanlara oranla daha yüksek oranda verildiği bildirildi.
Yozgat'ın Buzacıoğlu Köyü Muhtarı Gürsel Dalgıç, Türkiye'de Manda yetiştiriciliğinin gerilemesinde farklı unsurlarla birlikte kuraklığında önemli rol oynadığını belirtti. Dalgıç, Mandaların sulak alanlarda yetiştiğini, suların çekilmesi sonucunda ise besicilerin birazda bakımının zor olmasından dolayı ellerindeki Mandaları çıkartıp, inekçiliğe yöneldiklerini hatırlattı. Bakanlığın teşvik uygulamasının cazibesinin besicileri yeniden Manda yetiştiriciliğine yöneldiğini anlatan Muhtar Gürsel Dalgılıç, kendisinin de Manda alarak beslediğini, sütünün ve etinin çok kıymetli olduğunu vurgulayarak şöyle konuştu: 
''Köyümüzde iki yıl öncesine kadar 20 civarında Manda vardı, şimdi bu sayı 80'e çıktı. Devletimiz 250 lira prim veriyor. Bu nedenle köyümüzde manda sayısı arttı. Mandadan diğer hayvanlara oranla daha fazla gelir elde ediyoruz, üstelik teşvik oranı da yüksek. Mandanın sütünden elde edilen kaymağı çok değerlidir. Sütü sarılık, böbrek yetmezliği gibi hastalıklara iyi geliyor, bu nedenle Ankara'dan İstanbul'dan büyük şehirlerden buralara gelip, yoğurt, süt, kaymak alıyorlar, önceden sipariş verip. Haftada bir mandanın sütünden 3 kilo kaymak alıyoruz kilosunu 20 liraya satıp, sadece kaymaktan 60 lira kazanıyoruz. Diğer hayvanların sütü bir liradan satılırken, manda sütünün kilosu 5 lira. Yoğurt ta aynı şekilde, diğer yoğurtlara göre daha fazla.''

KAYMAK VE YOĞURT YAPIMI

Yozgat'ta manda sayısı ile birlikte elde edilen sütten yapılan ev kaymağı, yoğurdu gibi ürünlerin yapımı da arttı. Köylü kadınları, sabahın erken saatlerinde kalkıp, mandalardan elde ettikleri sütten kaymak ve yoğurt yapıp, talebi karşılamaya çalışıyor. Mandadan elde edilen süt önce kazanda kaynatılıyor, daha sonra altına köz konularak uyumaya bırakılıyor. Sabahtan akşama kadar altındaki köz ile uyumada olan manda sütündeki kaymak yüzüne çıkıyor. Soğuması için dolaba konulan kaynatılan sütün üzerindeki kaymak sabah erkenden toplanıp, satış için hazır hale getiriliyor.

MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ

2014 yılında Yozgat Sığır Yetiştiricileri Birliğine kayıtlı besicilere Manda başına 350 lira prim desteği ile birlikte ’Halk Elinde Islah Projesi’ kapsamında ise 650 lira destekleme verildiği kaydedildi. Yozgat Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı Hacı Selvi, Türkiye’de Manda yetiştiriciliğinin gerilemesinde farklı unsurlarla birlikte kuraklığında önemli rol oynadığını söyledi. Selvi, Mandaların sulak alanlarda yetiştiğini, suların çekilmesi sonucunda ise besicilerin birazda bakımının zor olmasından dolayı ellerindeki Mandaları çıkartıp, inekçiliğe yöneldiklerini kaydetti. Bakanlığın teşvik uygulamasının besicileri yeniden Manda yetiştiriciliğine yönelttiğini vurgulayan Selvi, kendisinin de besici olduğunu, ineklerin yanında Manda besiciliğini yapmaya başladığını, hazırlık aşamasındaki ’Manda Çiftliği’ projesini ise kısa sürede hayata geçireceğini belirtti. Manda Üretim Çiftliği kurmak isteyenlere devletin yüzde 50 hibe desteği verdiğini belirten Yozgat Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı Hacı Selvi, ‘’Yozgat’ta manda yetiştiriciliğinin artırılıp, marka haline getirilmesi noktasında Gıda Tarım ve Hayvcancılık İl Müdürlüğü ile koordineli çalışma yapıyoruz. Bakanlığın manda başına 350 lira prim desteği ile birlikte ıslah projesi kapsamında da 650 lira olmak üzere toplamda manda başına devlet desteğin bin lirayı bulmaktadır. Manda’nın ineğe göre sağlıklı ve verimli bir besi türüdür. Manda’nın sütü oldukça sağlıklıdır. Bir manda 5 veya 7 kilo arasında süt verir. İnek sütüne oranla Manda sütünün kilosu beş kat daha fazladır. Manda’nın sütünden elde edilen kaymağı çok değerlidir. Sütü sarılık, böbrek yetmezliği gibi hastalıklara iyi geldiği bilinmekte, bu nedenle de tercih edilmektedir” dedi.
Amaçlarının Yozgat’ta manda besiciliğini artırmak ve eski dönemlerine geri getirmek olduğunu ifade eden Selvi, ‘’Bunun için ilk önce Manda Yetiştiriciler Birliğini kurduk. Biz çiftçimizin daha fazla gelir elde etmesini istiyoruz. En iyi kaymak manda sütünden yapılan kaymaktır. Bunun içinde ilimizde manda yetiştiriciliğini tekrar artırmak, Yozgat adına marka oluşturacak kaymak üretilmesini hedefliyoruz. Manda yetiştirmek isteyen çiftçilerimiz birliğimize müracaat ettiklerinde kendilerine gereken yardımı yapmaya hazırız” diye konuştu.

DESTEK PROJESİ

Türkiye'de yem fiyatına bağlı olarak hayvancılık sektörünün giderek daralması sonucu et fiyatlarının tırmanışa geçmesi, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü yetkililerini çeşitli projelere yönlendirdi. Türkiye'nin tarım ve hayvancılık bakımından en önemli illerinden biri olan Yozgat'ta hayvancılık sektörünün gelişmesine yönelik başlatılan çalışmalara bir yenisinin daha eklenmesi planlandı. Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, son yıllarda sayıları azalan manda yetiştiriciliğini geliştirmeye yönelik hazırladığı projeyi bakanlığın onayına sundu. Yozgat Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Ziyaattin Özdemir, yaşanılan göçün hızını kesebilmek için tarım ve hayvancılık sektörüyle birlikte yan sanayinin gelişmesine bağlı olduğunu belirtti. Özdemir, il genelinde tarım ve hayvancılığın gelişmesi noktasında hazırlanan projelerin hayata geçirildiğini, sektörde faaliyet gösteren işletmelerin desteklendiğini söyledi. Yozgat'ta hayvancılığın geliştirilmesine yönelik başlatılan projelere bir yenisini daha ekleyeceklerini bildiren Özdemir, "Mandacılığın gelişmesine yönelik hazırlamış olduğumuz projemizi Bakanlığımızın onayına sunduk. Önümüzdeki günlerde olurunu alıp, uyulamaya koyabileceğimizi düşünüyorum" dedi.

MARKA OLACAK

2018 yılında Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi  (KOP TEYAP) kapsamında desteklenen, Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nce yürütülen ‘Mandacılık Yozgat’ta Marka Haline Geliyor’ eğitim projesi kapsamında eğitim alan çiftçilere sertifikaları verildi. Yozgat’ta manda yetiştiriciliğini yaygınlaştırma ve artırmaya yönelik uygulamaya konulan proje kapsamında, çiftçi ve üreticilere 5 gün boyunca eğitim verildi. Eğitim programına katılan çiftçiler, manda yetiştiriciliğinde verimlilik, süt hijyeni ve kalitesini artırma gibi konularda bilgi aldı. Yozgatlı kadınlara manda sütünden peynir yapımının uygulamalı olarak anlatıldığı eğitimler sonunda 30 üreticiye Süt Sağım Makinesi, 72 üreticiye de galvanizli süt güğümü dağıtıldı.

MANDA SAYISI ARTTI

Yozgat’ta Tarım ve Orman Bakanlığı’nın destek ve teşvikleriyle manda varlığı büyük oranda arttı. 7 yıl önce bin 702 civarında olan manda sayısı geçtiğimiz yılsonu itibariyle 4 kat artarak 4 bin 170’e ulaştı. 2011 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından başlatılan adına türkülerin yazıldığı, eti, sütü ve özellikle kaymağından yoğun şekilde istifade edilen ortalama ömürleri 22 yıl olan mandanın yetiştiriciliği, devlet teşvikleri ile gelişerek yaygınlaşıyor. KOP ve Bozok Üniversitesi tarafından yürütülen ‘Marka’ olma hayalleri ise unutulmuş görünüyor.