Yozgat İli topraklarının bulunduğu bölge Bozok Yaylası olarak adlandırılır. Kızılırmak yayı içerisinde kalan yayla, delice ırmağı ve Çorum suyuna karışan vadilerle yarılmış hafif dalgalı düzlükler meydana getirirler. Bu yayla doğuda Akdağlara dayanır. Kuzeydoğuda Deveci dağının batıya doğru ilerleyen kolları düzlükler arasında kaybolur. Güneybatıda Kırşehir'e doğru yeniden basık dağlar belirir. Bunların arasında Bozok yaylasının yükseltisi 1200-1400 m. arasındadır. Yayla Kuzeybatıya doğru alçalır.800 m.den aşağıya Kızılırmak taban ovasına uzanır.
Mağaralar
Burada doğa yürüyüşleri, dağcılık ve balık avcılığı yapılmaktadır. Kazankaya Belediyesi her yıl burada festival düzenlemektedir.
Daha sonra en dışa küçük bir giriş revağı eklenmiştir. Arka arkaya dizilmiş bu yapılar yakın zamana değin Geç Dönem Osmanlı resim sanatının özgün örnekleriyle bezenliydi.
Ancak yapılan onarımlarla resimleri çoğu yok olmuş ya da değişmiştir. Ana mekânda mahfildekiler dışında büyük ölçüde özgünlüğünü yitirmiş, mahfilin ikinci katında yan kubbelerde yeşil, al, mavi ve sarının kullanıldığı çeşitli çiçek, yaprak ve meyve resimleri yer alır.
Antik şehrin bilimsel kazı ve yüzey araştırmaları 2000 yılından beri DR. Geoffrey SUMMERS başkanlığında bir ekip tarafından yürütülmektedir. Yüzey araştırmalarında bulunan bazı eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir
Ön cephesi kesme taş, diğer cepheleri kesme mermer taşlardan yapılmış olan kilisenin, ön kısmında yuvarlak kemerli giriş boşluğu bulunmaktadır. Kemerler ortada iki adet yuvarlak, yanlarda ise iki adet köşeli taşlarla birbirine bağlanmıştır.
Giriş kapısı yuvarlak kemer süslemeli ve kapı üzerinde çerçeve içerisinde 11, çerçeve altında da 2 adet Grekçe kitabe mevcuttur. Kilisenin iç kısmı dikdörtgen planlı olup, tabanı taş döşelidir. Kilisenin içerisinde kiliseyi doğu, batı doğrultusunda üç eşit parçaya bölen sekiz adet yuvarlak sütun bulunmaktadır. Sütunlar birbirlerine yuvarlak kemer ve ağaç hatıllarla bağlanmıştır. Kilisenin iç kısmındaki sıva üzerinde yer yer renkli hac ve geometrik süslemeler gözükmektedir.
Büyüknefes köyünde bulunan Tavium antik kenti ile ilgili bilgilerin gün ışığına çıkabilmesi için Prof. Karl STROBEL başkanlığında bir ekip tarafından bilimsel çalışmalara devam edilmektedir.
Yörede yapılan yüzey araştırması çalışmaları kentin büyük kale ve küçük kale olarak adlandırılan bölgesinde 3000 kişilik bir Anfitiyatrosu olduğunu ortaya çıkarmıştır. Gerekli kazı izninin alınması durumunda bu bölgede araştırma kazıları başlatılması planlanmaktadır.
Son zamanlarda Almanların atalarının buradan göç ettiği haberleri ile iyiden iyiye popüler hale gelen Tavium antik kenti büyük bir turizm potansiyeli üretecek kapasiteye sahiptir.
En üst kısımda çan şeklinde bir külah vardır. Saat çanı 250 kg. ağırlığında olup, her yarım ve tam saatte isabetli olarak vurur. Kuleye çıkış kuzeyden, yuvarlak kemerli kapıdan olur. Şerefeli kısmın altında üç kat aşağı doğru her katta küçük yuvarlak kemerli bir pencere bulunur.
Cehirlik
Yozgat-Boğazkale (Hattuşaş) yolu üzerindedir. Yozgat'a 2 km. uzaklıktadır. Gelin Kayası ve Yabani Laleleriyle ünlüdür. İlkbaharda açmaya başlayan laleler yaz boyunca Cehirliğe ayrı bir güzellik katmaktadır. Halk arasında Laleler Ülkesi olarak bilinen Hollanda'ya lale tohumlarının (soğanlarının) buradan götürüldüğü söylenmektedir.
Hisarbey(Yoğurtyurdu) Yaylası
Akdağ ormanları içersindedir. Hasbek-Hisarbeyli-Akdağmadeni yolu içerisinden geçmektedir. İki tepe arasından büyükçe bir dere akar. Tepenin bir yanı çamlarla diğer anı küçük bitki örtüleriyle kaplıdır. Hasbek ve Hisarbeylilerin yaz aylarında çıktıkları yayla konumundadır. Soğuk su kaynakları çok fazladır. Hafta sonlarında Kayseri ve çevre halkının piknik alanıdır. Yoğurduyla ünlüdür.
Kadıpınarı
Akdağ ormanları içerisinde çok geniş bir alana yayılan çam, meşe ve çeşitli ağaç türleri, temiz soğuk suları ve çeşitli av hayvanları bulunan bir bölgedir. Akdağmadeni İlçesinin kuzeybatısında ilçeye 2 km. mesafededir. Milli Parklar Genel Müdürlüğü' nce orman içi dinlenme tesisi programına alınmış, çevre düzenlemesi, otantik yapıda kır gazinosu, dinlenme evleri, yağmur barınağı ocaklar ve gibi tesisler yapılmıştır. Bölgede geyik üretme çiftliği bulunmaktadır.
PiknikAlanı Şebekpınarı
Aydıncık-Eymir yolu üzerinde yer alan Şebek pınarı piknik alanı Aydıncık İlçesinin 1 km. güneyinde yer almaktadır.
Akdağmadeni Ormanları
Çok geniş bir alana yayılan çerisinde çam, meşe ve değişik ağaç türleri temiz soğuk suları, çeşitli av hayvanlarıyla ünlü bir bölgedir. Bu bölge bahar aylarından başlayarak büyük bir hareketlilik gösterir. Bölge insanlarının yaylalarına gidişi yaz ve bahar aylarını yaylalarında geçirerek havaların soğumasıyla yaylalardan göçleri bu yöreye ayrı bir güzellik katmaktadır. Sıcak havalarda çevreden gelen insanlar soğuksu pınarlarının başında eğlenerek vakit geçirirler.
Çayıralan Ormanları
İlin güneydoğusunda yer alan Çayıralan İlçesi dolaylarında karaçam, ladin, meşe ve kavak ağaçlarından oluşan gür ormanlar vardır. İçme Suyu ve otopark mevcuttur. Orman içerisinde çeşitli yollar girmekte olup, dinlenme yeri olarak su ve havasıyla aranılan bir bölgedir.Mağaralar
Çatalalan Mağarası (Akdağmadeni)
Yozgat ili Akdağ Madeni ilçesinde Bozhüyük Köyü ile Yukarı Çulhalı Köyü arasında Çatalalan Mevkii’nde bulunan bu mağaranın ismi tarihi kaynaklarda geçmektedir. Bu kaynaklara göre içerisinde su depolarının bulunmaktadır. Mağara içerisinden akan büyük bir su bulunmaktadır. Günümüzde bu mağaranın içerisine girilememektedir.
Divanlı Köyü Mağaraları (Saraykent)
Yozgat ili Saraykent ilçesi Divanlı Köyü’nde bulunan bu mağara eski çağlardan beri kullanılmıştır. Çeşitli bölmelerden meydana gelen ve içerisinde taştan oyma merdivenlerin bulunduğu bu mağara Bizans döneminde de kullanılmıştır. Bu mağara ile ilgili yeterli bilimsel araştırma yapılmamıştır.
Çeşka Yeraltı Şehri (Merkez)
Yozgat il merkezinin kuzeydoğusunda Kirazlı Göleti mevkiinde bulunmaktadır. Yeraltı şehrinin kuzey-güney ve batı yönünde üç ayrı girişi vardır. Bunlardan kuzeydeki giriş daha alçak ve dar bir galeriye oradan da bir odaya geçilmektedir. Bundan sonra ayrı bir galeri çevresinde odalar ve bir de geniş salon bulunmaktadır. Günümüzde yeraltı şehrinin batı ve güney kapılarından toprakla kapandığından içeriye girilmemektedir. Yeraltı şehrinde yeterli bir araştırma yapılmadığından kesin tarihlendirilmesi yapılamamıştır.
Kazankaya Vadisi (Kanyonu) (Aydıncık)
Yozgat ili Aydıncık ilçesine 10 km. uzaklıkta bulunan bu kanyonun içerisinden Yeşilırmak’ın kollarından Çekerek Irmağı geçmektedir. Yaklaşık 10 km. uzunluğundaki kanyonun çevresinde mağaralar bulunmaktadır. Buradaki kayalar üzerinde bazıları Helenistik döneme tarihlenen arkeolojik izler bulunmaktadır.Burada doğa yürüyüşleri, dağcılık ve balık avcılığı yapılmaktadır. Kazankaya Belediyesi her yıl burada festival düzenlemektedir.
Karanlık Dere Vadisi (Şefaatli-Yerköy)
Yozgat ili Şefaatli ilçesi ile Yerköy ilçesi arasında bulunan bu vadinin içerisinden Delice Irmak geçmektedir. Vadi içerisindeki Delice Irmağı’nın çevresi bahçelik alanlar olup, yörenin dinlenme ve mesire yerlerinden birisidir.
Akarsular
Yozgat İç Anadolu Bölgesi ile Karadeniz Bölgesi arasında bir geçit noktasında bulunduğundan her iki bölgenin iklimlerine açıktır. Bu nedenle de su kaynakları yönünden oldukça zengindir. Buradaki Kızılırmak Havzası Türkiye’nin en büyük havzalarından olup, diğer illerle birlikte yüzölçümü 78.189 km2’dir. Bu havzanın yıllık su hacmi ise 6 milyar m3’tür.
Delice Irmak (Kanak Suyu)
Akdağlar’ın batı eteklerinden kaynaklanan Delice Irmağı Bozok Platosu’nun doğusundaki suları topladıktan sonra Merkez ilçe, Sorgun Doğankent’ten gelen suları da toplayarak kuzeybatıdan güneybatı yönünde akar. Bundan sonra Boğazlıyan çevresindeki akarsuları da sularına katarak il sınırları dışına çıkar. Bu arada da Yozgat Deresi ve Bişek Deresi de Delice Irmağa katılmaktadır. Kızılırmak’ın en büyük kollarından olan Delice Irmak’ın akışı oldukça düzensizdir.
Çekerek Suyu
Yeşilırmak Havzası’ndaki Çekerek Suyu, Yeşilırmak’ın önemli kollarından biri olup, Sivas Çamlıbel Dağları’ndan kaynaklanır. Batı yönünde akarak Yozgat topraklarına girer. İl topraklarında uzunluğu 110 km.yi bulur. Yozgat’ta Göndelen, Akdağmadeni ve Saray dereleri ile birleşir. Sorgun ilçesindeki küçük akarsuları da sularına katarak kuzeye döner ve Tokat il sınırına girer. Bu suyun oldukça düzenli bir akışı bulunmaktadır.
TARİHİ YERLERİ
Çapanoğlu Camii
1779 yılında Mustafa Bey tarafından yaptırılmıştır. Yapı kubbeyle örtülü 3 bölmeli son cemaat yeri ile tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır. 1794 yılında Süleyman Bey bunun önüne benzer planda ikinci bir mekân ekletmiştir.Çapanoğlu Camii
Daha sonra en dışa küçük bir giriş revağı eklenmiştir. Arka arkaya dizilmiş bu yapılar yakın zamana değin Geç Dönem Osmanlı resim sanatının özgün örnekleriyle bezenliydi.
Ancak yapılan onarımlarla resimleri çoğu yok olmuş ya da değişmiştir. Ana mekânda mahfildekiler dışında büyük ölçüde özgünlüğünü yitirmiş, mahfilin ikinci katında yan kubbelerde yeşil, al, mavi ve sarının kullanıldığı çeşitli çiçek, yaprak ve meyve resimleri yer alır.
Çeşka Kalesi Yeraltı Şehri
Merkez ilçenin 3 km kuzeydoğusunda yüksekçe bir tepeye kurulmuş yeraltı şehrinin üç ayrı girişi vardır. Güneyinde iki kat halinde, üç odalı bir mekân; bunun batı kısmındaki odanın üzerinde ise bacası bulunmaktadır. Kuzeyindeki odanın tabanında kısmen dolmuş iki ayrı beşik kemerli galeri girişi yer alır. Yıkıntılar arasında ve alt eteklerde tek renkli (monokrom) Roma ve Bizans dönemi seramik parçalarına rastlanır.
Kerkenez Antik Şehir Pteria
Yozgat-Sorgun karayolu üzeri Şah Muratlı Köyü sınırları içerisinde bulunmaktadır. Büyük ihtimalle M.Ö. 600 yıllarında Medler tarafından kurulan ve 50 yıl kadar sonra Lidya Kralı Krezüs tarafından yok edilen, düzenli bir biçimde planlanmış ve sıfırdan inşa edilmiş bu şehri çevreleyen surların uzunluğu 7 km. dir. Kaleye 8 tane giriş kapısından girilmektedir. Erken örneklerine İran’ da rastlanan bir yapı tipi olan dikmeli bir salonun saray yapı grubu içinde yer aldığının belirlenmesi, Kerkenez’ in Bizanslı Stephanos’ un bir Med Şehri olarak betimlediği Heredot’ un Pteriası olarak tanımlanmasını desteklemektedir.Antik şehrin bilimsel kazı ve yüzey araştırmaları 2000 yılından beri DR. Geoffrey SUMMERS başkanlığında bir ekip tarafından yürütülmektedir. Yüzey araştırmalarında bulunan bazı eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir
Karabıyık Köprüsü
Yozgat-Şefaatli yolunun 38. km.sinde Kanak Suyu üzerinde kurulmuştur. Yavuz Sultan Selim tarafından Mısır seferine giderken (1516) yaptırılmıştır. Ayaklar üzerinde oturan üç sivri kemerli, iki alçak mahmuzlu, 60 cm. yüksekliğinde korkuluk duvarı ile uçlarda ve ortada baba taşları olan, beyaz kesme taştan yapılmış bir köprüdür. 54 m. boyunda 4.5 m. eninde olan köprünün ortasına doğru bir harpuşluk fark edilir.
Akdağmadeni Kilisesi
Akdağmadeni ilçesi Tahmaz Mahallesinde bulunan kilisenin 1862 tarihinde yapıldığı kitabeden anlaşılmaktadır.Ön cephesi kesme taş, diğer cepheleri kesme mermer taşlardan yapılmış olan kilisenin, ön kısmında yuvarlak kemerli giriş boşluğu bulunmaktadır. Kemerler ortada iki adet yuvarlak, yanlarda ise iki adet köşeli taşlarla birbirine bağlanmıştır.
Giriş kapısı yuvarlak kemer süslemeli ve kapı üzerinde çerçeve içerisinde 11, çerçeve altında da 2 adet Grekçe kitabe mevcuttur. Kilisenin iç kısmı dikdörtgen planlı olup, tabanı taş döşelidir. Kilisenin içerisinde kiliseyi doğu, batı doğrultusunda üç eşit parçaya bölen sekiz adet yuvarlak sütun bulunmaktadır. Sütunlar birbirlerine yuvarlak kemer ve ağaç hatıllarla bağlanmıştır. Kilisenin iç kısmındaki sıva üzerinde yer yer renkli hac ve geometrik süslemeler gözükmektedir.
Behramşah Kalesi
Çalışkan köyünün kuzeyinde bulunan yüksek bir kaledir. Gıyaseddin Keykavus’un emirlerinden Necmeddin Behram Şahı Candar'a ait olan kale, 13. yüzyılın ilk yarısında yapılmıştır. Kalenin birçok kısmı yıkık ve harap, batı ve güney duvarları ayaktadır. Yüksek kale duvarları, moloz taş üzerine kesme taş kaplıdır. İçte tuğla gibi çaprazlama dizilerle sıralanarak zigzag duvar dolgusunu oluşturmuştur.
Büyüknefes (Tavium)
Yozgat - Haydarbeyli yolu üzerindedir. Yörede en geç orta Tunç Çağında Büyük Kale ve Küçük Kale ile aralarındaki bölgeyi kapsayan büyük bir merkez oluşturulmuştur. Galatların bir kolu olan Trokmilerin başkenti olan Tavium, Asur ticaret kolonilerinden (Karum) dönemi ile özdeşlenebilir. Kentte tespit edilen kalıntılar kentin demir çağında yoğun bir yerleşim alanı olduğunu göstermiştir. Daha sonraları Helenistik, Galat, Erken Bizans ve Geç Bizans dönemlerine rastlanmaktadır. Erken Bizans döneminde kent en şaşaalı dönemine ulaşırken, terk edilmesi Geç Bizans dönemine rastlamaktadır.Büyüknefes köyünde bulunan Tavium antik kenti ile ilgili bilgilerin gün ışığına çıkabilmesi için Prof. Karl STROBEL başkanlığında bir ekip tarafından bilimsel çalışmalara devam edilmektedir.
Yörede yapılan yüzey araştırması çalışmaları kentin büyük kale ve küçük kale olarak adlandırılan bölgesinde 3000 kişilik bir Anfitiyatrosu olduğunu ortaya çıkarmıştır. Gerekli kazı izninin alınması durumunda bu bölgede araştırma kazıları başlatılması planlanmaktadır.
Son zamanlarda Almanların atalarının buradan göç ettiği haberleri ile iyiden iyiye popüler hale gelen Tavium antik kenti büyük bir turizm potansiyeli üretecek kapasiteye sahiptir.
Saat Kulesi
1897 yılında dönemin belediye başkanı Ahmet Tevfiki Zade tarafından Yozgatlı Şakir ustaya yapılmıştır. Şehrin orta yerinde kurulmuş, kare prizma şeklinde uzun bir kuledir. Enine silmelerle altı kata bölünen kulenin üst kısmı şerefe gibi bir terasla çevrilidir. En üst kısımda çan şeklinde bir külah vardır. Saat çanı 250 kg. ağırlığında olup, her yarım ve tam saatte isabetli olarak vurur. Kuleye çıkış kuzeyden, yuvarlak kemerli kapıdan olur. Şerefeli kısmın altında üç kat aşağı doğru her katta küçük yuvarlak kemerli bir pencere bulunur.
Hasretinden yazdığım yozgatim